apologetyka

TEOLOGIA FUNDAMENTALNA

Semestr I i II

Teologia fundamentalna stanowi podstawę dla teologii, w ogóle. Podstawową nauką o teologii. Nauka ta ma charakter źródłowy. Jest przedmiotem , który systematyzuje zagadnienia z zakresu teologii. Należy zatem do teologii systematycznej.

 

Teologia to nauka i jako nauka posiada przedmiot (dawniej przedmiot materialny) , cel i zadania (dawniej przedmiot formalny). Cel – coś stałego, związanego z daną dziedziną wiedzy, winien być niezmienny. Zadania mogą się zmieniać. Nauka posiada też metodę.

PRZEDMIOT          CEL        ZADANIA       METODA

NAUKA

( krytyczna refleksja nad rzeczywistością)

Żadna nauka nie jest do końca pewna i nieweryfikowalna. Nawet w tak pewnej nauce jak matematyka istnieje wiele aksjomatów.

Teologia to nie tylko „nauka o Bogu”, to też nauka, zajmująca się bardziej relacja człowieka do Boga, człowieka do człowieka. Teologia bardziej koncentruje się wokół człowieka.

Teologia to krytyczne spojrzenie na Objawienie.

NAUKA TEOLOGICZNA

ŹRÓDŁA                               TEOLOGIA                                       TEOLOGIA

TEOLOGICZNE                    SYSTEMATYCZNA                         PRAKTYCZNA

(Biblia, Tradycja, Patrystyka,

1. Koś.)

TEOLOGIA                            TEOLOGIA                TEOLOGIA

FUNDAMENTALNA            DOGMATYCZNA     MORALANA

Teologia systematyczna czerpie i systematyzuje źródła.

TEOLOGIA SYSTEMATYCZNA

1. FUNDAMENTALNA T.DOGMATYCZNA T.MORALNA

(pyta czy dany akt jest                                                                              ( systematyzacja źródeł,

wiarygodny)                                                            pod względem etycznych zachowań czł.)

Teologia praktyczna – dawanie różnych wskazań dot. Życia poprzez teologię systematyczną. Teologia, liturgia, katechetyka, teologia modlitwy, teologia pastoralna, homiletyka.

Teologia fund. Należy do teol. systematycznej, stojącej u podstaw teologii. Teologia ma charakter jednorodny.

Nauka o religii stanowiła w dawnej teologii fundamentalnej ogólny wstęp do danej dyscypliny wiedzy. Uzasadniała istotę religii.

Dziś uważa się , że religiologia nie może być wstępem do teol. Fund. Religiologia z jednej strony stanowi podstawę , a z drugiej korzysta z teologii ( metoda teologiczna )

Teol. Fund. Ma  dwa punkty badań:

• chrystologię fund.
• eklezjologię fund.

Na bazie tego można podać definicję ( wg Kopeć ):

Teologia fundamentalna – jest to nauka, która ma za zadanie uzasadnić fakt objawienia chrześcijańskiego dokonanego w Chrystusie oraz fakt przekazywania tego Objawienia przez społeczność religijną założoną w tym celu przez Chrystusa.

Istnieje związek między tymi typami. Stanowi do postać Jezusa Chrystusa.

Dawniej używano nazw:

• wprowadzenie do teologii
• propedeutyka teol.
• Filozoficzna
• Dogmatyka ogólna
• Apologetyka
• Encyklopedia teol.

Za ojca teologii fund. Uważa się Jana Nepomucena Ehrilih. W 1859 napisał książkę Teologia Fundamentalna. Opracował status t. Fund., zarys, dziedzinę. Wg niego ta nauka jest wstępem do teol. Dogmatycznej. Celem jest dowodzenie boskiej natury religii ( ma ona źródło w Bogu ).

Niektórzy, próbują utożsamić teol. Funda. Z apologetyką, twierdząc, że jest to ta sama dziedzina wiedzy.

Apologia – apologeta

Apologetyka – apologetyk

Jest tak, że współcześni, autorzy wola używać nazwy teologia fund.

Daje się tą nazwę ponieważ:

• zajmuje się ona faktem objawienia (cześć teologii)
• zajmuje się wiarygodnością objawienia ( wiarygodność to przymiot wiary)
• przy badaniu wiarygodności potrzebna jest metoda krytyczno-synkretyczna oraz dziedzina wiary
• dyscyplina ta opracowuje kategorie semantyczne, wyjaśnia pojęcia ( np. co to jest cud)

Nie ma napięcia między t. Fund. A apologetyka. Mogą istnieć obie dziedziny.

Apologetyka od strony rozumu wyjaśnia problematykę objawienia.

Teologia fund. Od strony wiary ( od strony rozumu także)

Apologetyka może być nauką skierowana do niewierzących a teol. Fund. Jest krytyczną refleksja człowieka wierzącego nad prawdami wiary.

Cel teologii fundamentalnej

Celem jest coś stałego, związanego z dana nauka. Zadania są różne i mogą się zmieniać. Cel pozostaje stały. Większość teologów fundamentalnych stwierdza, że celem teol. Fund. Jest badanie wiarygodności Objawienia Bożego i badania prawdziwości Boskiego pochodzenia religii chrześcijańskiej.

Wiarygodność może być ukryta w rozumie, może się mieścić w uczuciach, emocjach.

Dziś wiarygodność ujmuje się wieloaspektowo:

-semiotycznie

-personalistycznie

-aksjologicznie itp.

Naukę humanistyczną musimy przyjmować wiarygodnie a nie pewnie.

Wiarygodność semiotyczna

Mazure opisał wiarygodność na podstawie cudu. Struktura cudu jest dwuelementowa:

• element widzialny – spektakularność wydarzenia, to wszystko, co jest widzialne
• element niewidzialny, treściowy, istotny – najważniejszy. Jest to wiarygodność semiotyczna, gdy ma miejsce analiza tego, co zewnętrzne w porównaniu z elementem treściowym Element treściowy potwierdza cud. Musi być współgranie obu elementów wraz z podanymi kryteriami.

Wiarygodność transcendentalna-antopologiczna

Karl Rahner – w człowieku występują racjonalne podstawy wiary, aprioryczne wartości, które są w człowieku. Dotyczą one także wiary. Akt wiary składa się z elementów apriorycznych. Akt wiary jest źródłem wiarygodności.

Zadania teologii fundamentalnej

Zadania mogą się zmieniać. Są zadania wobec teologii i zadania poza teologią.

Zadania wobec teologii:

• przedmiotowe, budowanie podstaw dla teologii

Teologia jest dziedziną niezależną choć korzysta też z innych nauk . Badania opiera o podstawę – wywód fundamentalny, badający Objawienie Boże czy faktycznie istnieje

• wypracowuje dla teologii podstawowe pojęcia, kategorie lingwistyczne ( cud, biskup); trzeba przejść od języka filozoficznego;
• wypracowania podstaw dla wielu typów teologii ( teologia kontekstualna, teologia polityczna);

zadania pozateologiczne:

• zadania ekumeniczne – zbliżanie Kościołów rozdzielonych (wymiar ekumeniczny jest zadaniem całej teologii, a nie tylko fundamentalnej)
• zadania dialogiczne – prowadzić dialog nawet z niewierzącymi; teologia fundamentalna może argumentować na bazie filozoficznej, z poziomu rozumu;
• zadanie obronne – ma ułatwić człowiekowi w dojściu do wiary; obronne – pozytywny wykład;

Metoda teologii fundamentalnej

Metoda to dający się systematycznie stosować myślowy dobór elementarnych czynności zmierzających do osiągnięcia ekonomicznego celu ( def. Wg Kamińskiego )

METODA

PRZEDMIOTOWA                            PODMIOTOWA

Metoda podmiotowa – analiza człowieka, jego egzystencji:

• metoda egzystencjalna – metoda z uzasadnieniem życiowym, analiza życia człowieka, jego relacje;
• metoda transcendentalna – antropologiczna ( Rahner)
• metoda fenomenologiczna

Metoda przedmiotowa – za punkt wyjścia bierze wszystko co poza człowiekiem:

• metoda historyczno-syntetyczna – na podstawie świadectw chrześcijańskich, wskazuje, że świadomość swojej misji a znaki, cuda założył kościół i jest w nim obecny od paruzji; jest często stosowana;
• metoda eklezjologiczna, wstępująca – Bóg wstąpił w postaci znaków; ukazanie przez analizę rzeczywistości kościoła różnych znaków ( cuda, heroizm życia człowieka, Kościoła, stałość, trwałość); na bazie tych elementów ukazuje się Boga. Jeśli wykaże się transcendentny charakter kościoła wnioskuje się o założycielu Kościoła Jezusie, że jest bogiem.
• Metoda historio-zbawcza– obejmuje trzy wymiary (etapy):
• metoda historyczno-empiryczna – ustala główne etapy historii zbawienia;
• metoda historyczno-krytyczna – ustala fakty jako wydarzenia związane z historią zbawienia;
• metoda historyczno-teologiczna – ustala, wniosek dotyczący eschatologicznych wymiarów interpretacji w/w faktów;

 

Przedmiot teologii fundamentalnej

Przedmiotem jest fakt objawienia Bożego, które dokonało się w historii (życie Jezusa) i jego trwanie w kościele.

1. Fundamentalna posiada jasną strukturę gdyż podstawą jej elementu ( cel, zadania, przedmiot, metody) są określone. Jest nauką.
2. Na bazie powyższego, zarysowują się tendencje do wielorakich ujęć teol. Fundamentalnej ze względu na cel, przedmiot i metody.

Historia teologii  fundamentalnej

Jan Nepomucen Eherlih 1859 – apologetyka (wstęp do teologii dogmatycznej). Ambroży Gardier zbudował dziedzinę wiedzy, którą nazwał apologetyka. Chodziło o rozumną wiarygodność dogmatu katolickiego. XVII – XVIII w. B.Pascal, M.Blondel opracowali apologetykę immanentną. Bardzo mocno odwoływali się do sfery wolitywnej. Na początku XX w. Zauważono, że oba skrajne pojęcia (rozumowe i wolitywne) są niewłaściwe. Pojawia się personalistyczne odniesienie do wiary. Eugeniusz Mazure – wprowadził apologetykę znaku.

W Polsce Wincenty Kwiatkowski – apologetyka totalna (połączenie rozumowej i immanentnej), jest to aspekt religioznawczy, żeby zobaczyć, jak Bóg się objawił, trzeba zbadać wszystkie religie i ocenić, w której najbardziej objawił się Bóg. Kwiatkowski zmienił tą tezę, że wystarczy zbadać jedna religię, w której Bóg objawił się w pełni, to nie trzeba badać już innych. Ta religia jest wiarygodna. Współcześnie uprawia się teologię w wymiarze personalistycznym. Zawiera on klasyczny model, który polega na badaniu źródeł biblijnych (apologia Jezusa), badaniu prawdziwości osoby Jezusa, jego czynów i mów. Bada się świadomość ówczesnych ludzi, chrześcijan, prezbiterów. Bada się pierwszy Kościół, jego dalszy rozwój.

Świadectwa chrześcijan współczesnych Jezusowi, pisma ewangelijne nie opisują wszystkiego, nie są one biografią życia Jezusa. Pisma Ewangelijne są dokumentem z życia Jezusa z punktu widzenia ucznia:

Ewangelijny – dotyczy Pisma Świętego, wypływa wprost z Ewangelii, wzięte z Biblii bez kontekstu życia;

Ewangeliczne – wzięte z Biblii i odwołujące się do życia, są z życiem ściśle związane.

Uczniowie poprzez te pisma przekazują nam nie tylko wiadomości o Jezusie, ale wiarę („…to piszemy abyście uwierzyli… 1J 1”). Zasługą ewangelistów jest to, że uświadomili sobie kim jest Jezus. Dlatego nie napisali o Nim tylko kroniki. Pragną przezwyciężyć niewiedzę i niewiarę czytelnika. ewangelie nie są pismami apologetycznymi, nie są szczegółową historią o tamtych czasach, są pismami misyjnymi.

Historia, nie przeważa w Piśmie świętym, jest tłem wydarzeń zbawczych; uwiarygodnia te wydarzenia. Ewangelie mają wznowić (wcześniej wzbudzić) wiarę. Pojawiają się pytania:

• czy ewangelie zawierają opis obiektywny postaci Jezusa? Czy historia, proces ich kształtowania nie wpłynął na kształt dzisiejszej Ewangelii?

Te pytania podjął, w XVII w. Reinmarus, pozytywistyczny sposób myślenia powoduje, że pojawiają się tendencje do sprawdzania zagadnień, które do tej pory były sprawdzone i uznawane za oczywiste. Reinmarus twierdził, że Jezus jest żydowskim mesjaszem politycznym, który miał zbudować ziemskie królestwo izraelskie. Jezus został odarty z charakteru nadprzyrodzonego. Ten charakter nadprzyrodzony nadali Mu uczniowie, którzy „zrobili” z Niego Syna Bożego. Jezus historii a Chrystus stworzony przez uczniów.

Wiek XVIII i XIX przynoszą dalsze odpowiedzi na te pytania. Odpowiedzi te oscylowały pomiędzy agnostycyzmem a historycyzmem.

• do pogłębienia tego problemu przyczyniła się nowa metoda, badania nad ewangeliami forgeschichte (historia form), której początek dał K. Schmidt. Napisał on dzieło „Die Ramen, geschichte Jezu”. Twierdził on, że przed ewangelią stoją jednostki literackie przekazywane ustnie. Przekazywanie ustne nie uwzględnia typologii, ani chronologii. Uczniowie połączyli te jednostki. Stworzone o Jezusie w ewangelii ma charakter nie historyczny, ale religijny.
• Kolejny autor podejmujący ten problem to M. Dibelius „Die Formgeschichte Evangelium”; twierdzi on, że aby dotrzeć do historii ewangelii trzeba dotrzeć do historii tradycji ustnej. Chcąc dokładnie określić rodzaj literacki poszczególnych elementów tradycji Dibelius zestawił formy żydowskie i greckie. Materiał ewangelijny odznacza się anonimowością, zaniedbaniem chronologii, typologii, służą wspólnocie. Wspólnota ma charakter twórczy. Zatem początkiem ewangelii nie jest Jezus, ale wspólnota pierwszych chrześcijan. To ona stworzyła sobie obraz mesjasza.

Metoda formgeschichte postawiła zbadać formy przed literackie w ówczesnym środowisku życiowym  Sitz im Leben. Sitz im Leben Jezusa to nie życie Jezusa, ale rzycie pierwotnej gminy chrześcijańskiej. Dibelius sądzi, ze tradycja mogła zachować pierwotne fakty z życia Jezusa, ale przetworzyła je w znacznym stopniu. Istnieje, zatem przepaść między Jezusem z Nazaretu, a po paschalną gminą. Dibelius próbował wydzielić poszczególne części, rodzaje, literackie (5):

• Paradygmaty – krótkie przykłady, opisy zakończone sentencją;
• Nowele – krótkie opowiadania o Jezusie cudotwórczym;
• Legendy – pobożne historie o jakimś świętym ( o Janie Chrzcicielu, 12- letni Jezus)
• Parenezy – sentencje Jezusa;
• Mity – opisy działalności Bogów ( przy chrzcie Jezusa )

Można powiedzieć, że wizja Dibeliusa ma charakter agnostyczny – nie można powiedzieć kim właściwie był Jezus rzeczywiście. Ewangelia jest tworem gminy. Między Jezusem historycznym a Chrystusem wiary jest przepaść.

1. Bultman – podzielił rodzaje lit. na dwie grupy:

a). tradycja słów Jezusa,

b). tradycja faktów.

Wszystko to co jest w Ewangeliach jest wytworem pierwotnej gminy.

Szkoła „Redaktionsgeschichte” mówi, że współczesne Ewangelie mówią nam o Jezusie i o Jego historii. Redaktorzy zbierali materiał i połączyli go w jedną całość. Przy badaniu jednostek trzeba je brać w kontekście całości.

W 1964 r. Papieska Komisja Biblijna wydała dokument „O historycznej prawdzie Ewangelii”.

„Formgeschichte”

Negatywy tej teorii:

1. Odrzucenie interwencji Boga w swiecie,
2. Odrzucenie możliwości istnienia cudów,
3. Wiara nie ma związku z historią,
4. Metoda ta podkreśla twórczą moc wspólnoty pomijając autorytet Apostołów.

Pozytywy:

1. Rodzaje literackie – główne zasady interpretacji Pisma św.
2. Zasada „Sitz in Leben” – pozwala określić rodzaj literacki perykopy biblijnej.

Powyższe metody badania Biblii zaważyły na sposobach patrzenia na Pismo św. i na biblistę.

Za pomocą „Sitz in Leben” można dojść do trzech warstw:

1. Środowisko życia Jezusa,
2. Nauczanie Apostołów,
3. Praca redakcyjna.

Trzy etapy przekazu „Sitz in Leben”:

1. Słowa i czyny Jezusa. Istnieje związek między życiem Jezusa a funkcjonowaniem gminy chrześcijańskiej po paschalnej. Istnieje pomost między Jezusem a Chrystusem wiary gminy chrześcijańskiej.

• Wspólnota uczniów – powstała przed wydarzeniami paschalnymi. Jest świadkiem życia Jezusa Chrystusa. Stanowi naturalny pomost między życiem Jezusa a wiarą po paschalnej gminy chrześcijańskiej.
• Wiara w Chrystusa – jest wiarą w Jezusa jako więcej niż człowieka, w Mesjasza. Ta wiara we wspólnocie uczniów się dookreśliła.
• Metody mnemotechniczne. Stosunek rabbi – uczeń pomaga w zapamiętywaniu i potem odtwarzaniu tego co się zapamiętało. Nie wszystko redaktorzy zapisali. Ujęli to co było potrzebne.

1. Nauczanie Apostołów (30 – 60 AD). Przedmiotem nauczania Apostołów jest Jezus. Apostołowie dają konkretną wizję Jezusa. Usiłują dostosować nauczanie Jezusa do aktualnych potrzeb gminy. Źródłem głębszego zrozumienia nauki Jezusa było:

• Jego Zmartwychwstanie,
• Zesłanie Ducha Świętego,
• Wpływ miały też potrzeby gminy.

Powstają inne formy głoszenia:

• Kerygmat – głoszenie dla tych, którzy nie są związani z judaizmem,
• Didache – katecheza, pouczenie dla już nawróconych.

Czasem wyrywano słowa Jezusa z pierwszego kontekstu i dostosowywano do kontekstu życia gminy chrześcijańskiej. Pod koniec tego etapu następują próby opisania działalności Jezusa.

1. Praca redakcyjna Ewangelistów. Odznacza się w strukturze Ewangelii. Odsłaniają się tendencje Ewangelistów. Związek z historią Narodu Wybranego. Każdy Ewangelista ma swoje ulubione tematy teologiczne.

• Teologia Ewangelii mieści się w teologii Ewangelii.
• Na redakcję Ewangelii miały wpływ trzy wspólnoty.
• Metoda jest przystosowana do adresatów (Mk – do Rzymian – krótko i systematycznie; Mt – dla Żydów – droga opisowa).
• Słowa Jezusa są umieszczone w różnych kontekstach.
• Ewangeliści przytaczają słowa Jezusa w różnym porządku.

Fazy formowania się Ewangelii nasuwają wnioski:

1. Ewangelie nie są biografiami.
2. Nie należą do ściśle historycznego rodzaju literackiego.
3. Są to dzieła teologiczne, historia skerygmatyzowana.
4. Zostały napisane by być fundamentem wiary.
5. Interpretacja faktów nie oznacza ich przekreślenia. Kerygmat zakłada historię.
6. Badacz Ewangelii nie może mieć podejścia kronikarskiego lecz teologiczne.
7. Ewangelie otwierają drogę do poznania Jezusa historycznego.

Elementy uzasadniające wiarygodność Ewangelii:

1. A) Autorstwo

• Czy Ewangelie są tworem bezpośrednich zapisów uczniów MT i J oraz Łk i Mk?
• Odwołanie się do świadectw zewnętrznych oraz wewnętrznych.

1. Świadectwa zewnętrzne o autorstwie Ewangelii:

• Hieronim – poświadcza autorstwo wszystkich czterech Ewangelii,
• Euzebiusz z Cezarei – stwierdza autorstwo Ewangelii w dziele „Historia Eclesiastica”,
• Orygenes – komentarze do Ewangelii Mt Łk i J,
• Ireneusz w „Adversus heresus”: „Mateusz wśród Żydów napisał Ewangelię … Marek przekazał… Łukasz, uczeń Pawła, napisał Ewangelię… Również Jan.
• Justyn (poł. II w.) – powołuje się często na tzw. „pamiętniki apostolskie” zwane Ewangeliami.
• Papiasz – „Wykład mów Pana” (130 r. AD) Mówi, że Marek spisał starannie mowy i czyny Pana, ale nie w kolejności… Mateusz uporządkował słowa Pana.
• Didache, List Barnaby, Klemensa, Polikarpa (koniec I w. Pocz. II w.) – stanowią literaturę chrześcijańska pozabiblijną stanowiąc znak, że są dziełami apostolskimi i poświadczają, że Ewangelie powstały wcześniej i są dziełami konkretnych ludzi.

1. b) Świadectwa wewnętrzne:

• Św. Mateusza – Pierwsza Ewangelia została napisana przez św. Mateusza do Żydów ok. 80 r. Analiza treści:
• Ewangelia ta posiada typowo żydowski charakter. Musiał ją pisać Żyd lub ktoś na potrzeby Żydów.
• Rodowód Jezusa,
• Publiczna działalność Jezusa jako wypełnienie proroctw,
• Sposób cytowania jest judaistyczny,
• Opisy walki słownej Jezusa z faryzeuszami – typowo żydowski odcień.
• Świadectwo o osobie:
• Wspomnienie datku na Świątynię,
• Opisy Kafarnaum – tam był urząd celny. Mateusz musiał dobrze znać tę miejscowość.
• Siedem przypowieści pochodzi z Kafarnaum,
• Dobrze opisuje domu znajdujące się w Kafarnaum.

Z innymi Ewangeliami można czynić podobnie. Świadectwa zewn. nie są sprzeczne z wew.

1. B) Integralność.

Badając integralność można dojść do uzasadnienia wiarygodności. Odpisy Ewangelii nie są z sobą sprzeczne. Odległość między autografem a odpisem nie jest wielka (patrz tabela z introdukcji).

Cytaty w literaturze chrześcijańskiej stałyby się przyczyną różnic między tekstami

Tekst krytyczny:

1. Katolicki – Berk
2. Protestancki – Nestle

Historyczność treści Ewangelii a wiarygodność.

Im bliżej od spisania faktu do samego faktu tym to świadectwo jest bardziej wiarygodne. Ewangeliści spisali wszystko w 20, 30 lat po Triduum Paschalnym, gdy żyli jeszcze świadkowie tamtych wydarzeń, a było ich wielu. Spisali je nie wg obowiązującej dzisiaj metody historycznej ale wg własnych odczuć spisali prawdę. Wiarygodność Ewangelistów jest potwierdzona. W stylu brakuje spójności, chronologii. Autorzy używają wyrażeń, które później zniknęły z użycia. Zostały one później zastąpione nowymi (np. Syn Człowieczy – kyrios).

1. Gdyby Jezus był tylko fikcją literacką byłaby to postać zgodna z pojęciem Mesjasza u Żydów – tak nie jest,
2. Także treść – przekazywanie, że Apostołowie wątpią (zaparcie Piotra). Gdyby to nie były fakty historyczne to Apostołowie nie ujęli by tych opisów.
3. Tło społeczności podkreśla sytuację polityczną Jerozolimy przed rokiem 70 – tym.

Starożytność chrześcijańska nie zna żadnego faktu sprzeciwu wobec Ewangelii, jej prawdziwości. Powyższe kryteria autorstwa, integralności, historyczności treści potwierdzają wiarygodność Ewangelii. Istnieją też świadectwa poza chrześcijańskie historyczności Jezusa.

Świadectwa poza chrześcijańskie. Chrześcijaństwo szerzyło się przez ustne nauczanie, inaczej niż systemy filozoficzne. Historycy starożytni nie zwracali uwagi na ten sposób nauczania. Wędrowny Jezus występował bardzo często i nie było w tym nic nadzwyczajnego. Stąd należy podkreślić, że jakiekolwiek wzmianki w źródłach świeckich są ciekawe. Wiele dokumentów zaginęło. Część jednak ocalała:

1. Pliniusz Młodszy (111 – 113) – pro konsul prowincji rzymskiej w Bitynii napisał list do cesarza Trajana. Pytał go co ma zrobić z chrześcijanami, którzy gromadzą się o świcie i Chrystusowi jakby Bogu oddają cześć i poprzysięgają posłuszeństwo i przestrzeganie zasad moralnych.

Wniosek: Świadectwo te wskazuje na duży zasięg chrześcijaństwa i kult Jezusa jako Boga. List ten nie jest świadectwem bezpośrednim, ale pośrednim, historycznym, wskazującym na istnienie grupy chrześcijan. Określenie „modlą się do Chrystusa jako Boga” wskazuje na to, że Chrystus dla nich był równię człowiekiem.

1. Swetoniusz napisał życiorys cesarza Klaudiusza (120 r.) „…Władca wygnał z Rzymu chrześcijan, którzy podnieceni przez jakiegoś Chrestosa robili wiele zamieszania…” Obok „christian” istniała nazwa „chrestianie”. Sądzimy zatem\, że „chrestos” jest nazwą Jezusa Chrystusa.
2. Tacyt – w okresie panowania cesarza Trajana napisał dzieło „Roczniki” („Annales”). Wzmiankuje w nich o pożarze Rzymu: „aby zniweczyć wieści cesarz Neron… chrześcijanie – ich przywódca Chrestos, który już wcześniej został w Judei skazany za Poncjusza Piłata…

Jest to świadectwo historyczne. Tacyt jest znany ze swej ścisłości i obiektywizmu. W tekście występują negatywne podkreślenia religii chrześcijańskiej, obarczanie ich zbrodniami. Gdyby Tacyt cytował tylko mniemania wierzących mówiłby bardzo ogólnie. Tutaj mówi bardzo konkretnie i umieszcza te wydarzenia w konkretnym czasie. Niektórzy historycy twierdzą, że Tacyt swoje informacje czerpie ze źródeł pogańskich (dokumenty senatu). Fakty, które cytuje były znane i nie kwestionowano ich zaistnienia.

1. Józef Flawiusz – kapłan żydowski. Urodził się kilka lat po śmierci Jezusa. O Chrystusie wspomina dwa razy: „De Bello Judaico, Antiquitates iudaice”

W 18 rozdziale wiersz 3: „W owym czasie żył Jezus, człowiek mądry jeśli można go nazwać człowiekiem. Był mądry, działał cuda, poszło za nim wielu Żydów i pogan, był Chrystusem. Za namową Piłat skazał Go na śmierć krzyżową. Po trzech dniach wrócił jednak żywy. Jeszcze dziś nie znikła sekta, która od niego wzięła początek.”

Wniosek: Dziwi przyjazny stosunek do Jezusa, jednak Flawiusz nieprzyjaźnie wyraża się o chrześcijaństwie, zapewne by nie narazić się władzom rzymskim. Część tego dzieła mogła być interpolacją (dopiskiem, przeniesieniem). Jednak Flawiusz nie mógł faktu Jezusa pominąć. Sprawa Jezusa miała olbrzymie znaczenie, nie był to tylko jeden z wielu ruchów. Flawiusz dokładnie opisuje wszelkie wydarzenia. Jezus nie jest wyjątkiem. W 20 rozdz. rozdziale Flawiusz opowiada jak sanchedryn skazuje Jakuba, brata Jezusa zwanego Chrystusem. Jeżeli wspomina tu Jezusa to musiał wcześniej wyjaśnić kim ten Jezus jest.

1. Talmud – komentarz do Miszny, Praw i Zwyczajów – rabinistyczny. Jak posługiwać się prawami. „Jezus czynił cuda, zwodził lud, wyśmiewał mędrców, został ukrzyżowany w przeddzień święta Paschy”. Świadectwo z przed 70 roku – negatywne.
2. Celsus „Logos alethes” – „Słowo prawdy”. W tym dziele Celsus przeprowadza atak na chrześcijaństwo ze wszystkich stron: moralnej, filozoficznej, teologicznej, ale nie historycznej. Podważa wszystko, oprócz istnienia fundamentu – Jezusa Chrystusa.

Te świadectwa wskazują na obecność Jezusa Chrystusa oraz na realne jego istnienie. Jest niemożliwe by ci ludzie zmówili się i sfałszowali dokumenty. Niektóre świadectwa są negatywne i nie mogły być autorstwa samych chrześcijan.

Istnieją hipotezy od XIX w., które odrzucają historyczne istnienie Jezusa:

1. Hipoteza idealistyczna – podstawą jest filozofia Hegla. Historia zajmuje się dziejami idei, a nie rzeczy i osób. Dawid Fryderyk Strauss zastosował tę filozofię do krytyki Ewangelii. Sądzi, że Ewangelie opisują Jezusa w formie mitycznej. Są to dzieje idei religijnej, która zachodzi między Bogiem a ludźmi. Uważa zatem powstanie Ewangelii na drugi wiek – tyle czasu potrzeba by wykształcił się mit.

Metodyczne błędy tej hipotezy:

• Metodologia nauk nie pozwala by do historii wprowadzać założenia innych nauk.
• Dawniejsze i współczesne badania archeologiczne wykazują, że Ewangelie powstały pod koniec I w.

1. Hipoteza synkretyczna – Artur Drius wyprowadzał początki idei chrześcijańskiej od idei cierpiącego Boga – Odkupiciela. Podobne idee były u podstaw religii starożytnego świata. Podłoże w ideach zamierania boga – słońca. U chrześcijan to zamieranie słońca – przyrody zostało zantropomorfizowane. Mówi, że przyszłość będzie monizmem, gdzie wiarę będzie się traktować jako auto zbawienie. Założenia Hegla o pierwszeństwie idei przed człowiekiem są fałszywe. Idea wiąże się z osobą. Dopiero na bazie osób idee działają. Nie ma przykładów by idea działała sama bez ludzi. Niedopuszczalne jest tu stosowanie założeń idealistycznych. Błędy:

• Szukanie powiązań chrześcijan z religiami starożytnymi,

1. Hipoteza socjalna – Kalthoff Jezusa nie należy wiązać z zaistnieniem chrześcijaństwa. Warunki społeczno – ekonomiczni – gospodarcze wytworzyły obraz Jezusa – doskonałego bohatera – sublimację rewolucji. Tworzenie legendy, oczyszczanie z braków. Chrześcijaństwo powstało w Rzymie.

Błędy:

• Ujęcie chrześcijaństwa jako siły ekonomicznej, która walczyła o swoje prawa jest niezgodne z danymi historycznymi – chrześcijanami byli i biedni i bogaci (ci nie mieli o co walczyć).
• Chrześcijanie nie byli grupą anonimową.
• Nie mogli powstać anonimowo. Musieli być osobami, które ktoś założył.
• Hipoteza ta zawiera wiele błędów historycznych (nie było żadnych powstań)

Kautsky przeglądając krytyce Kalthoffa przyjął ją, ale poprawił tak że chrześcijaństwo nie powstało w Rzymie ale w Palestynie.

1. hipoteza mityczno – historyczna

• Robertson – Kult słońca został zantropomorfizowany w postać Jezusa.
• Jansen – Utożsamia Jezusa z hipotezą o Gilganie

Błędy:

• Nie wiąże się z faktami historycznymi. Tą metodą można udowodnić, że Napoleon był tylko ideą.

OBJAWIENIE

Teologia – krytyczna refleksja nad Objawieniem. Zatem zagadnienie objawienia należy do istoty zag. Teologicznych.

Teologia fundamentalna zajmuje się faktem objawienia. Stawia pytanie czy objawienie jest faktem realnym, czy istnieje.

Po ustaleniu historyczności Jezusa poszukujemy niezwykłości osoby Jezusa. Jeżeli jest On osobą niezwykłą i wiarygodną to pytamy czy w Jezusie mógł objawić się Bóg.

Co to jest Objawienie.

Bóg wchodzi w kontakt z człowiekiem poprzez objawienie. Mamy wiele takich przykładów w Biblii. Bóg samo objawia się. Przy objawieniu mówi się bardziej o teologicznym punkcie wyjścia, mniej o antropologicznym. W ujęciu antropologicznym mówimy, że to człowiek szuka Boga, znajduje Go. Nie jest to jednak pełne ujecie. Może ono doprowadzić do ateizmu antropologicznego. Trzeba powiedzieć, że człowiek szuka Boga ale Bóg zwraca się do człowieka wcześniej.

Ujęcie teologiczne, mówi, że to Bóg zwraca się do człowieka, objawia mu się, daje się poznać jako pierwszy.

Dz. 14 Bóg nie czeka biernie na człowieka ale wychodzi do niego.

W teologii katolickiej przez Objawienie rozumie się ujawnienie się Boga w rozmaitych znakach (w szerokim znaczeniu , przez wszystkie czasy). Bóg uja3wnia się w tych znakach, ukazuje swoją ekonomię zbawczą, oraz dokonuje pewnych czynów. Czyny te są znakami Bożymi.

Charakter znakowy Objawienia.

Współcześnie przejmuje się, że historia zbawienia rozpoczyna się od stworzenia świata a nie od pierwszego człowieka. Jednocześnie twierdzi się, że pierwszym rodzajem objawienia jest objawienie przez dzieła stwórcze – objawienie w stworzeniach i przez stworzenia (objawienie kosmiczne, dawniej objawienie naturalne). Do tego rodzaju objawienia zalicza się fenomeny świata fizycznego, człowieka, historii.

Drugi rodzaj – objawienie chrześcijańskie.

Trzeci rodzaj – objawienie eschatologiczne.

Objawienie Boga w stworzeniach i przez stworzenia.

1. W świecie i przez świat
2. W człowieku i przez człowieka

• Serce i umysł
• Sumienie
• Język i mowa ludzka
• w historii i przez historię

Ten rodzaj objawienia ma początek ale się jeszcze nie skończył.

Objawienie w Chrystusie i przez Chrystusa.

Ten rodzaj ma swój początek , (w chwili objawienia się Jezusa Chrystusa lub w chwili Zwiastowania). Historycznie ono się skończyło, ale z drugiej strony możemy powiedzieć, że trwa do tej pory(obecność Chrystusa pośród swego ludu w postaci duchowej).

Objawienie eschatologiczne.

Ono istnieje, ale nie powszechnie. Tzw. visio beatifica. Widzenie błogosławionych. Niektórzy uważają, że zacznie się ono po śmierci. Jednak takie wizje obecności Boga występują w stanach mistycznych u niektórych świętych (za ich życia). Globalnie występuje ono po śmierci a czasami może wystąpić za życia człowieka.

Ad.1. Bóg objawia się na płaszczyźnie kosmosu. Posługuje się znakami – zjawiskami świata biologiczna fizykalnego. Te zjawiska są manifestacją działania Stwórcy. Człowiek doświadczając tych zjawisk nie zatrzymuje się na nich idzie dalej pyta o przyczynę osobową tego wszystkiego. Kontakt z tym dziełem przeradza się w kontakt ze Stwórca, autorem.

W jaki sposób można Boga poznać w rzeczywistości świata. Potrójna odpowiedź:

• filozoficzne poznanie – nie potrzeba tutaj mieć wiary (chodzi oczywiście o filozofię klasyczną, która szuka ostatecznych racji istnienia bytu – filozofia realistyczna).

Stawia się pytania o racje całej rzeczywistości, czy są one  w niej czy poza nią. Jeśli te racje nie tkwią w tej rzeczywistości to muszą one być poza nią –  w bycie absolutnym. Dlatego przyjmuje się istnienie bytu koniecznego. Filozofia w swoich rozważania podejmuje te problemy. Może przyjąć różne aspekty istnienia tej rzeczywistości, które stawiają wniosek o sprawcę ruchu, stwórcy.

Ten sposób podejścia potwierdza istnienie i sposób poznania rzeczywistości ponad światowej. Refleksja filozoficzna racjonalna podstawę dla objawienia. Samo objawienie jest kategorią religijną. Filozofia nie przyjmuje objawienia ale stwarza ku niemu racjonalne podstawy.

• Religijne doświadczenie świata.

W wielu religiach świat jest przyjmowany jako dar od bóstwa, człowiek w tych religiach występuje jako ten, który składa dziękczynienie za ten dar. W wielu religiach istota najwyższa jest bardzo blisko człowieka. Świat jako miejsce objawienia się Boga jest miejscem zbawienia człowieka. Człowiek przeżywa świat w podwójny sposób:

• Hierofanijny – człowiek doświadcza w zjawiskach objawienie się kogoś bliskiego, dobrego, świętego.
• Keratofanijny – doświadczenie zjawisk świata, które przerastają człowieka i napawają go lękiem

Są to najbardziej znane doświadczenia religijne człowieka. Badali to fenomenolodzy (R. Otto). Tutaj człowiek przeżywa misterium tremendum et fasunosum.

Dostrzec Boga w świecie może człowiek, który:

• Będzie posiadał bystry zmysł obserwacji by mógł uchwycić to co istnieje, musi posiadać minimum wiedzy o zjawiskach przyr., prosta umiejętność myślenia przyczynowo –
• Warunek od strony wolitywnej – dobra wola przyjęcia prawdy, jest wolny od uprzedzeń.
• Warunek od strony całej postawy człowieka – potrzeba wyciszenia otwartości, i oderwania od codziennych zajęć, umiejętność dostrzegania piękna w świecie.
• Przekaz biblijny

Objawienie się Boga w świecie i przez świat jest to w biblii. Każda religia ma swoją kosmogonię. Bóg stwarza świat w tajemniczy sposób, ukazuje siebie w swym dziele. Ze stworzeniem łączy swoją stałą obecność. Bóg daje siebie poznać przez dzieło stworzenia, daje możność rozpoznania. To poznanie sięga wnętrza człowieka.

Poza objawieniem historycznym istnieje objawienie naturalne. Poprzez świat Bóg objawia się człowiekowi (Rdz 1, 19 – 20; Dz, 17). Objawienie się Boga przez akt stwórczy ma także charakter Chrystusowy. Jezus uczestniczy w dziele stworzenia. (prolog Janowy, Kol 1, 15). Kto poznaje Boga w świecie i poprzez świat wchodzi w tajemniczą więź z Chrystusem. Świat stworzony jest  „epifanem Boga”, nie jest to czymś przeciwnym  człowiekowi czy Bogu.

Objawienie  Boże w świecie i poprzez świat jest możliwe w świetle wiary.

Objawienie się Boga w stworzeniach – podstawa historii zbawienia. Pierwszy etap objawienia się Boga.

Ad. 2.

• Objawienie się Boga w człowieku i przez człowieka.

Jeżeli Bóg objawia się poprzez świat, to tym bardziej przez człowieka. Stworzył Bóg człowieka na swój obraz i podobieństwo. Z tekstów biblijnych wynika , że człowiek jest objawicielem Boga . Człowiek posiada osobowe istnienie na sposób analogiczny do Boga. Bóg pozostaje nieosiągalnym modelem do którego człowiek dąży. Osobowe istnienie człowieka wskazuje na osobowego Boga.

Człowiek przez akt stwórczy Boga jest bytem odrębnym od innych stworzeń. Bóg wiąże człowieka ze sobą samym. Życie duchowe, które powoduje życie człowieka , upodabnia go do Boga ( tak jak dzieci do rodziców). Człowiek zatem ukazuje swego stwórcę.

Człowiek dzięki swej budowie przewyższa świat stworzony i tworzy kulturę, ma wolną wolę, ma pęd do nieskończoności. Wyjątkowa wielkość człowieka w odniesieniu jednak do Bożego Objawienia w jego świetle.

Bóg wzywa człowieka do uczestnictwa w swojej naturze. Gdy człowiek podejmie to wezwanie , staje się nowym człowiekiem.

Na człowieka jako miejsce objawienia wskazuje też język i mowa. Poprzez nie człowiek zbliża się do istoty Najwyższej. Przez słowo człowiek prowadzi dialog z Bogiem.

Chrystus – najdoskonalsze objawienie się Boga.

Objawienie Boga w człowieku jest wskazywane przez nauki teologiczne – teol. pastoralna, pedagogika pastoralna. Na fakt objawienia Boga w człowieku wskazuje także sumienie.

Ad. 3.

• Objawienie się Boga w historii.

Historia – to, co się stało, co się wydarzyło od stworzenia świata. Manifestację Boga można odczytać też z historii. Szczególny przykład to historia Izraela, którym Bóg się szczególnie opiekuje. Ważną rolę odgrywają tutaj prorocy. Prorok to ten, kto interpretuje wydarzenia, znaki, niekoniecznie przepowiada przyszłość.

Wymiar historyczny objawienia – słowo Boże tworzy historię. Słowo ma na celu stworzenie czegoś, „niech mi się stanie według słowa Twego…”

Od samego początku Bóg wkracza w historię. Stworzenie świata i człowieka ma wymiar historyczny.

Sposób objawienia się Boga.

1. Techniki archaiczne.

Środowiska wschodnie – wróżby, przepowiednie , sny, astrologia, itp. ST przekazuje te sposoby oczyszczając je z elementów politeistycznych czy magicznych.

Ze względu na niedoskonałość swego ludu Bóg posługuje się  tymi sposobami. Józef ma puchar, którym posługuje się przy wróżbach i staje się biegłym w wyjaśnianiu snów.

2. Objawienie prorockie.

Przeżycie objawienia – poprzez wizje  (enigmatyczne), poprzez słyszenie słowa Bożego.

Słowo Boże jest kluczem do rozumienia tych tajemniczych wizji. Słowo Boże dochodzi do proroków także bez wizji.

3. Refleksje mądrościowe – mędrcy.

Nie jest to rezultat bezpośredniego objawienia, lecz wynik rozsądku, inteligencji człowieka. Mądrość ta pochodzi od mądrości transcendentalnej i jest przez Boga kierowana. Dane do refleksji też pochodzą z objawienia Bożego (stworzenie , historia, pisma prawa i proroków).

4. Apokalipsa.

Proroctwa i mądrość łączą się razem tworząc literaturę apokaliptyczną (np. w ks. Daniela) – objawienie tajemnic Bożych. Objawienie łączy się z Mądrością , jak i z Duchem Bożym. Źródłem są sny , wizje lub także refleksje nad Pismem św. Kluczem rozumienia jest Słowo Boże.

Teologiczne uzasadnienie Objawienia Bożego.

Objawienie jest przedmiotem teologii fundamentalnej. Tradycyjnie Objawienie ujmowano jednostronnie jako autorytatywna mowa Boża (locutio Dei attestens). To podejście bardzo mocno akcentuje stronę komunikatywną. W objawieniu dokonuje się poznanie Boga (do XIX w. ) intelektualistyczne. Jednak poznanie Boga ma też wymiar duchowy, emocjonalny.

Nowe podejście. Przyczyny:

• rozwój nauk biblijnych , opracowanie szeregu pojęć biblijnych – uświadomiły, że te pojęcia mają głębszą treść niż samo lingwistyczne znaczenie danego słowa.
• prace z dziedziny patrystyki, teologów z wczesnych okresów. Są też ważne i należy je brać pod uwagę.
• Teologia kerygmatyczna , Autorzy głosili kerygmat – ewangelię, Dobrą Nowinę o zbawieniu.
• Na rozwój wpływa także współczesna teologia wiary. Koncepcja wiary uległa pewnej zmianie, udoskonaleniu – personalistyczna koncepcja wiary.

Te tendencje mają wpływ na współczesne ujęcie objawienia.

Przymioty Objawienia.

• Historyczność. Ma dużą rolę. Ważna postać Rene Raturel. Pokazuje przymioty objawienia. Bóg wkracza w historię Izraela i nowego ludu wybranego (NT). Podane są fakty historyczne , czasem przesadzone , ale mówiące realistycznie o wkraczaniu, interwencji Boga. Fakty historyczne stają się znakiem objawienia Bożego, jeśli są obdarzone interpretacją biblijną (uzdrowienie paralityka – można właściwie rozpatrzyć wraz z komentarzem Jezusa : odpuszczają ci się grzechy). Bóg komentuje swoje działanie . Bóg przez Mojżesza wyjaśnia fakty.

            2 nurty w historii zbawienia:

• fakty historyczne
• interpretacja tych faktów.

Objawienie Biblijne jest objawieniem się Boga w historii i przez historię. Poszczególne interwencje Boga mają swoje określone daty historyczne, ale są ze sobą też wewnętrznie powiązane.

Związek objawienia z historią powoduje konsekwencje. Objawienie nie jest tylko zbiorem prawa o Bogu. Boga i Jego przymioty można poznawać przez działanie w historii.

Trudności :

• czy Objawienie nie podlega ograniczeniom ze względu na czas , miejsce, człowieka .
• Czasowe ograniczenie nie dotyczy zasięgu objawienia. Wiąże się z historią Izraelską, za czasów życia Chrystusa , ma charakter wychodzący poza historię Izraela.
• czy ponadczasowość nie deformuje objawienia, zmieniająca się historia może mieć wpływ na objawienie.
• byłoby tak, gdyby odrzucić możliwość nadprzyrodzonego działania, środki, przekazywania objawienia są ponadnaturalne – opieka Ducha Świętego.

Cecha historyczności odróżnia objawienie biblijne od religii ontycznych. W religii Izraelskiej została zastąpiona cykliczną koncepcją czasu, koncepcja linearna. Spotkanie objawienia z historią. Po raz pierwszy objawienie łączy się z nią właśnie u Izraelitów.

2. Rys personalny.

Osobowe zaangażowanie się człowieka i Boga. Personalność szczególnie ujawnia się w porównaniu z objawieniem kosmicznym. Wiąże się z dziełem stworzonym. W objawieniu kosmicznym nie ma bezpośredniego kontaktu człowieka z Bogiem, jest kontakt przez rzeczy stworzone.

Bóg jest podmiotem i przedmiotem objawienia. Bóg wchodzi w dialog z człowiekiem, odnajduje człowieka, wzywa go. To bardzo mocno objawia się w scenie Wcielenia. Uzupełnieniem tego objawienia jest Jezus Chrystus. To objawienie o charakterze wezwania jest zawsze zaproszeniem – nie nakazem. Charakter osobowy dotyczy zarówno Boga , jak i człowieka.

3. Świadomość, że Bóg nie ujawnia się całkowicie.

Człowiek spotyka Boga przez znaki zmysłowe, nie bezpośrednio, ale właśnie za pomocą tych znaków.

Formy objawienia Bożego nie występują osobno ale zawsze razem, wzajemnie się przenikając. Są dostosowane do możliwości człowieka , tak by przekaz Boży mógł on właściwie odebrać.

4. Spojrzenie na objawienie poprzez ukazanie pewnych kontrastów.

Rene Raturel podaje te paradoksy :

• objawienie jest rzeczywistością zarówno immanentną jak transcendentną. Przewyższa wszystko, a jednocześnie jest przekazywane przez historię, znaki, człowieka. Jest ono zatem narażone na jednostronne patrzenie ( albo jako imman. albo jako transc). Unika się jednostronnego ujmowania objawienia.
• objawienie jest równocześnie komunikowaniem prawdy i realizmu zbawienia. Chrystus nie tylko głosi zbawienie , ale też daje środki do uzyskania zbawienia , realizuje to zbawienie. Zewnętrznemu głoszeniu prawdy towarzyszy wewnętrzna łaska  do postępowania za tą prawdą. Słowo idzie w parze z czynem.
• objawienie jest świadectwem doktrynalnym i osobową manifestacją. Zatem objawienie to też pewne doktrynalne sądy, twierdzenia. Doktryna o Bogu jest też częścią objawienia. Wiara w objawienie odnosi się też do przyjęcia doktryny o Bogu.
• przyzwolenie rzeczowe – przyjęcie systemu twierdzeń. Trzeba je przełożyć na własne życie.
• objawienie rozwija się w historii i jest prawdą Boga. Jest przekazywane przez historię , ale jest prawdą niezmienną. Jest wydarzeniem przeszłym, ale też rzeczywistością, która trwa. Fakty są historycznie przeszłe. Wymiar historyczny nie ogranicza objawienia w teraźniejszości. Słowo Boże objawienia trwa aktualnie i działa. Te elementy , o których mówi Ratuel występują w źródłach biblijnych. Te elementy stwarzają trudności przy opracowywaniu definicji religii. Nie można za wszelką cenę wszystkiego zdefiniować. Definicja objawienia chce w sposób syntetyczny pokazać rzeczywistość nie bez jednostronności i ograniczeń.

Są próby definicji :

Werner Buls – nadprzyrodzone objawienie jest łaskawym , osobowym, zbawczym ukazywaniem się Boga wobec człowieka, w ramach jego hist. Dokonuje się nadprzyrodzonym jego działaniem, widzialnym ukazywaniem się , a zwłaszcza w jego słowie. Przygotowane w Izraelu, dokonane w Chrystusie, a uobecnione w słowie i działaniu Kościoła.

Określenie to stara się uwzględnić  wszystkie elementy wchodzące w skład objawienia. Można je nieco skrócić do następującej formy :  Objawienie to sam Chrystus.

Objawienie ma pewne cechy. Podstawową cechą – cecha teleologiczna – zbawczość i wyrażona w formie przekazu, osobowej ( Bóg jako osoba ), łaskawości – Bóg sam się objawia , udziela łaski. Objawienie dokonuje się poprzez słowa i widzialne ukazywanie się, które połączone z interpretującym słowem stanowi wartość (całość).

Echo tej definicji jest w KO Dei Verbum – punkt 2.

Objawienie ma charakter personalny, tak od strony przedmiotu, jak i podmiotu.

Posłuszeństwo wiary – człowiek ma prawo wyboru, ale Bóg zaprasza człowieka, więc powinien wybrać on Boga, wybrać pozytywnie.

Na objawienie składają się również czyny Jezusa i słowa.

Całe objawienie zyskuje jedność dzięki historycznej obecności Jezusa wśród ludzi.

Objawienie naturalnych prawd religijnych nie jest absolutnie i fizycznie konieczne. Rozum człowieka jest w stanie niektóre te prawdy poznać, dojść do nich rozumowo. Bóg nie musi się każdemu osobiście objawiać(Vat. I). Objawienie naturalnych prawd religijnych jest moralnie potrzebne . Dzięki niemu człowiek lepiej poznaje te prawdy. Tą moralną konieczność uzasadnia się argumentem psychologicznym i społeczno-psychologicznym i historycznym.

Historyczny – ludzkość pod przewodnictwem wybitnych ludzi nie do końca poznała te prawdy, a ci przywódcy często je zniekształcali. Ta ludzkość wikłała się w sprzecznościach.

Argument psychologiczno-socjologiczny – ogół ludzi napotyka na trudności w poznaniu prawd religijnych. Czasem potrzeba żmudnych dociekań, a nie wszyscy mają odpowiednie zdolności, czas i chęć.

Objawienie nadprzyrodzonych prawd religijnych.

(tajemnic, przymiotów Boga, woli Boga) jest konieczne dlatego, że Bóg wyniósł człowieka do stanu nadprzyrodzonego.

Ten nadprzyrodzony cel przekracza siły rozumu człowieka. Dlatego konieczne jest Objawienie. Skoro ma objawienie nadprzyrodzony charakter konieczności, to muszą istnieć jakieś znaki rozpoznawcze pochodzące od Boga. Te znaki dawniej nazywano kryteriami objawienia. (z grec. Krimein – sprawdzian oddzielający prawdę od fałszu). Współcześnie określa się je jako motywy wiarygodnego objawienia.

Potrzeba tych znaków wynika z samej natury objawienia. Przy objawieniu bezpośrednim prorok musiał mieć pewność, że to Bóg się objawia. Czasem bywało, że prorok otrzymał pośrednie świadectwo od Boga. Bóg legitymuje posłannictwo jakimś kryterium.

Natura wiary ma charakter rozumny. Trzeba mieć moralną pewność co do objawienia.

To podejście można uwspółcześnić poprzez uwzględnienie współczesnego kontekstu. Kryteria są negatywne i pozytywne.

KRYTERIA

Negatywne                        Pozytywne

                              Subiektywne        Obiektywne

                                                   Zewnętrzne      Wewnętrzne      

 

Kryteria negatywne – to znaki, które wykluczają prawdziwość i możliwość objawienia. Na przykład takim kryterium może być nakaz zabójstwa. Bóg nie może nikomu nakazywać zabójstwa, nie może ustanawiać takiego prawa – nie jest to objawienie.

Kryteria pozytywne – wskazują na możliwość objawienia (nie na to, że ono na pewno miało miejsce). Mogą być one subiektywne albo obiektywne.

• Subiektywne – jeśli tkwią w duszy poznającego, własne przeżycia.
• Obiektywne – jeśli tkwią poza podmiotem poznającym, jeśli dane znaki odczytują także inne osoby.
• Zewnętrzne – fakty towarzyszące objawieniu
• Wewnętrzne – wiążą się z daną religią, wypływającą z niej, religia, kontekst objawienia w religii.

Celem teologii fund. Jest uzasadnienie wiarygodności faktu objawienia. Stąd muszą istnieć jakieś znaki, że to objawienie ma charakter Boży.

Aby kryteria były pewne, potrzeba ich jak najwięcej. Na prawdopodobieństwo objawienia wpływa to, że tych kryteriów jest więcej jeśli będą to kryteria w większości obiektywne, uchwytne, zwarcie powiązane, spójne ze sobą. Wtedy prawdopodobieństwo będzie większe.

Kryteria obiektywne i subiektywne mają podobną wartość (a przynajmniej mogą mieć podobną wartość). W teologii współczesnej bardzo mocno podkreśla się rolę łaski Bożej w objawieniu. Aby objawienie przyjąć trzeba zawierzenia łasce Bożej.

Te wszystkie kryteria są sprawdzianem, czy dane objawienie ma charakter obiektywny, stają się one, wiarygodnymi przez to, że mają charakter cudu. Kryteria będą sprawdzianem Boskiego pochodzenia wtedy, kiedy będą ujmowane w kategoriach cudu (nie są cudem, ale są ujmowane w jego kategoriach). Nie chodzi tu o fakt naturalny. Wymiar Boskiego działania.

Cud

Uważano, że cud jest nadzwyczajną ingerencją Boga w naturę – tak było wcześniej. Różnie określano cuda. Często według obowiązujących prądów myślowych.

Dwa określenia cudu:

• Św. Augustyn – mówi, że cud jest to fakt nadzwyczajny, który wywołuje zdziwienie i przez to budzi zainteresowanie sprawami religii. Fakt przedziwny w swej treści jest nadzwyczajny. Cud stanowi dowód prawdziwości objawienia chrześcijańskiego. Według św. Augustyna każde zjawisko jest cudem, nie wyróżniłby on faktu, gdyby nie mentalność człowieka. Ze względu na człowieka Bóg posługuje się faktem nadzwyczajnym. Dla Augustyna wykiełkowanie ziarna i wzrost rośliny jest większym dziełem Boga niż uzdrowienie. Jednak człowiek tylko uzdrowienie odbierze jako cudowne kiełkowanie ziarna. Jest to działaniem Bożym, ale człowiek mało je dostrzega.

Cel religijny – dostrzeżenie Bożego działania.

• Św. Tomasz – cudem jest taki fakt, który przekracza siły całej natury, a zatem jego sprawcą jest Bóg. Po św. Tomaszu teologowie próbowali widzieć cud za zjawisko empiryczne, które przez swą transcendencję uzasadnia prawdziwość objawienia. To pojęcie cudu jednostronnie przenosiła na rzeczywistość będącą w filozofii i teologii.

 

XVIII wiek Zaliczano cud do baśni i legend, gdyż w naukach nie znajdował uzasadnienia, nie można było w ich świetle danego cudu zweryfikować. Próbowano dane zjawisko powtórzyć w warunkach laboratoryjnych. Jeśli się nie udało, to odrzucano niejako nieprawdziwe. Cud dokonujący się na polu religii nie może być weryfikowany na polu nauk.

Teologowie zaczęli określać cud jako zjawisko sprzeczne z prawem natury i jako takie jest działaniem Boga. Tutaj brak jest odniesienia religijnego weryfikacji cudu.

Etap apologetyki.

Zaczęto widzieć w cudzie więcej elementów personalnych (Newmann, Pascal, Rouselot). Zaczęto poszukiwać u personalistów, czy nie chodzi o działanie personalne. Nie chodzi tylko o naturę, ale także o odbiorcę cudu. Zwrócono uwagę na podłoże biblijne, zaczęto analizować treść cudów. Zaczęto cud analizować religijnie. Cud łączono z całością objawienia. Cud nie tyle potwierdza objawienie, co stanowi sam część objawienia. Cud zaczęto rozpatrywać w łączności ze słowem Bożym. Interpretacja cudu zależy od  człowieka, od jego skłonności religijnej. Traktować cud całościowo, nie tylko jego stronę zew., ale też wew. cudu. Cuda same przez się stanowią element objawienia. Jest jego częścią, a nie tylko potwierdza.

Funkcje cudu

• Objawieniowa – w działaniu niezwykłym Jezus przekazuje prawdę, że jest Mesjaszem. Jezus ma moc i ją wykorzystuje. Objawiają Mesjasza i potwierdzają, że nim jest.

Cud stanowi część objawienia. Należy go rozpatrywać w związku ze Słowem Bożym. Jest

stopniem wiarygodności objawienia, ale nie jest dowodem.

Obecnie podkreśla się w cudzie element semejologiczny  – znakowy.

Jest to znak specjalny, wyróżnia się od innych swą nadzwyczajnością empiryczną, kontekstem religijnym i transcendentalnością.

Znak:

• Nadzwyczajny – zjawisko cudowne odbiega od normalnych faktów naturalnych. Może nadać temu zjawisku charakter znaku Bożego. Niezwykłość powinna charakteryzować się też rysem religijnym. Winien zachodzić związek wydarzenia nadzwyczajnego z działaniem Bożym. Element empiryczny jest jedynie ekranem dla interpretacji religijnej. Cudu nie można traktować jako zjawiska, które jest na zawołanie, że można by go powtórzyć w warunkach laboratoryjnych.
• Kontekst religijny – nie może być obojętny pod względem religijno moralnym. Cudotwórca i odbiorca – obaj winni mieć świadomość kontekstu religijnego. Od cudotwórcy wymaga się, by odznaczał się osobistą świętością, by widać było po nim, że jest narzędziem w ręku Boga. Odbiorca – postawa zaufania, zawierzenia Bogu.
• Transcendencja – ingerencja Boża robi jednak pewien wyłom w porządku naturalnym. Cud jako akt empiryczny stanowi element objawienia woli Bożej. Sens cudu pochodzi od Boga. Nie można mówić, że występuje działanie sprzeczne, z naturą, że wprowadzany jest chaos. W wydarzeniu cudownym Bóg uwalnia naturę od jej niedoskonałości.

Celowość cudu.

Bóg chce pokazać swoją miłość do człowieka. Nie wyczerpał swoich możliwości w dziele stworzenia. Zadaniem cudów w pierwszym rzędzie jest ukazanie tajemnicy zbawienia. Bóg w poszczególnych przypadkach może zawiesić skutki grzechu.  Cuda w jakiś sposób przypominają zbawcze działanie Boga. Najpełniej w osobie JHS. Cuda prowadzą i przypominają zbawcze dzieło Chrystusa.

Cuda stanowią organiczną jedność z Bogiem. Funkcja motywacyjna ujawniająca sprawia, że objawienie ukazuje się bardziej wyraziście, staje się bardziej konkretne. Cud należy łączyć tylko z Ewangelią, osobą JHS, jego działaniem.

Rozpoznanie cudu.

Czy dane zjawisko nadprzyrodzone jest cudem? Jest to zagadnienie centralne. Jeśli zdarzenie jest cudem to ma charakter nadprzyrodzony. Jak to zbadać?

Dawna apologetyka pojmowała cud bardziej racjonalnie, naukowo. Jednak należy też wykorzystać inne dane – nieprzychylne badaniu racjonalnemu.

• Dwie płaszczyzny rozpoznania cudu (religijna i naukowa) i różnice między nimi:

1. Teren na którym się dokonuje
2. rozpoznanie religijne stanowi jakiś problem życiowy. Człowiekowi religijnemu chodzi o bezpośrednie poznanie danego znaku, jako świadectwa Bożego
3. badanie teoretyczne jest czysto naukowe
4. Angażowane władze człowieka:

A. rozpoznanie religijne – cały człowiek, całe „ja”

1. naukowe – tylko rozum. przy czym należy wyeliminować „ja” ludzkie, elementy subiektywne i emocjonalne
2. ujęcie tematu:
3. religijne – ujmowanie tematu syntetycznie
4. naukowe – ujmowanie tematu analitycznie (synteza na końcu)

4.

1. religijne – charakteryzuje się pewną stałością. Wydarzenia cudowne zachowują swoją wartość dal następnych pokoleń.
2. naukowe – uzależnione jest od rozwoju wiedzy, metod i precyzji badań

Rozpoznanie religijne:

W Mk 16,18 i J 3,16 podkreślone jest że objawieni Boże przeznaczone jest dla wszystkich ludzi. gdyby cud był poznawalny tylko drogą analizy naukowej to większość ludzi byłaby pozbawiona tego rozpoznania. Życie wykazuje że wszyscy ludzie mogą rozpoznać znaki działania Bożego (Biblii wskazuje na takich ludzi). Cud jest znakiem skierowanym do człowieka, więc w swej istocie  jest wartością religijną, a jego celem jest doprowadzenie człowieka do łączności z Bogiem.

Jeśli cuda należą do dziedziny religijnej, to główny wysiłek  w uwiarygodnieniu tego znaku winien zmierzać do lepszego uchwycenia wewnętrznego sensu cudu.

W religijnym rozpoznaniu cudu wyróżnia się:

1. stwierdzenie faktu cudownego
2. interpretacja -//- -//-

Stwierdzenie – ogólna orientacja człowieka wierzącego (np. ktoś zauważa uzdrowienie). Kontekst religijny pozwala uzasadnić sens danego cudu. Takie doświadczenie może nastąpić w kontekście czasu, słów, faktów.

W zasadzie każdy człowiek jest zdolny do rozpoznania zjawiska cudownego, ma odpowiednie władze:

1. rozum krytyczny –
2. powinien być wzbogacony o wiedzę o świecie, zjawiskach jakie w nim zachodzą.
3. myślenie dyskursywne – poczucie przyczynowości i skutkowości
4. przekonanie o istnieniu Boga interesującego się światem, opiekującego się człowiekiem. Nie chodzi tu o pełną wiedzę, ale o przekonanie.
5. dobra wola – przyjęcie zjawiska jako cudu oznacza podjęcie decyzji o zmianie swego życia. potrzeba człowieka otwartego na rzeczywistość cudu.

Nasuwa się pytanie o wartość poznania religijnego. Jest to poznanie przednaukowe, posiada wartość moralną. Jest to poznanie wolne, indywidualne (choć niekoniecznie subiektywne).

Jeśli religijne poznanie cudu jest dostępne dla ludzi, to jest to pewność moralna, wystarczająca do wiarygodnego sądu o objawieniu.

Jednak za koniecznością poznania naukowego przemawiają argumenty:

1. obowiązek weryfikacji
2. większość ludzi poznaje również na bazie np. książek historycznych – trzeba specjalistów którzy zbadają dane teksty i poddadzą je ocenie. Spontaniczna ocena nie byłaby pełna.

Nie zawsze cud rozpatrywany przez człowieka religijnego jest nim w poznaniu naukowym.

Poznanie naukowe

Pierwszy stopień to historyczna weryfikacja wydarzenia. Celem tego badania jest stwierdzenie, czy dane fakt miał rzeczywiście miejsce. Cud jako zjawisko empiryczne może zostać opisany. Wiele wydarzeń niezwykłych spisano, stąd badanie historyczne napotka na duże trudności.

Należy też ustalić kompetencje świadków, autentyczność dokumentów, wykluczyć iluzję czy oszustwo. Świadek powinien być bezstronny i nie podlegający sugestii. Krytyka historyczna musi być w tym bardzo ostrożna. Te warunki są niezbędne do obiektywnego oglądu danego wydarzenia. Zbadać motywy jakie ktoś ma gdy zajmuje dane stanowisko, dlaczego komuś na tym zależy. Przy badaniu historycznym dokumentu zwraca się uwagę na jego autentyczność, czas powstania, miejsce, styl literacki.

Jeśli w ten sposób przeprowadzone badania dają odpowiedź pozytywną, pozwalają stwierdzić zaistnienie danego faktu. Tutaj rola historyka się kończy.

Drugi stopień to stwierdzenie niezwykłości zdarzenia. Nauki empiryczne mają dostęp do cudu, bo ten posiada charakter empiryczny. Główne ich zadania to opisywanie zjawisk, poszukiwanie metod, stwierdzanie przyczyn czy relacji. Nauki te mówią, że działania należy sprowadzić do przyczyn naturalnych (czy np. uzdrowienie nie dokonało się w sposób naturalny). Należy więc sprowadzić wszystko do znanych praw przyrody.

Krytyka naukowa napotyka na trudności, bo dany fakt ma zazwyczaj miejsce tylko raz. Nie można więc przeprowadzić go w warunkach laboratoryjnych. W procesie badania cudu uczestniczą te nauki, na których terenie on się dokonał (np. dla uzdrowienia będzie to m.in. biologia i medycyna).

Kryteria niezwykłych uzdrowień

1. choroba musi być ciężka, nieuleczalna lub ciężka choć do uleczenia
2. nie używanie żadnych lekarstw lub używanie takich które nie mogły wpłynąć na uzdrowienie
3. uzdrowienie musi być nagłe
4. uzdrowienie musi być całkowite
5. nie nastąpiło przesilenie choroby
6. nie nastąpił powrót choroby po uzdrowieniu

Te warunki stanowią początek ekspertyzy medycznej.

Kontekst religijny – wyraźne odniesienie do P. Boga. Religijny charakter zaznacza się w samym fakcie. Musi zachodzić związek między empiryczną niezwykłością a znaczeniem religijnym. Strona empiryczna winna się odznaczać prostotą i powagą. Musi towarzyszyć atmosfera wiary i zaufania

Związek kontekstu z faktem cudownym – Jest to związek tajemny i ścisły

1. związek czasowy – może być dość odległy
2. związek ontyczny – nie zawsze jednak widoczny na zewnątrz

Kontekst religijny stanowi poważne kryterium. Jeśli fakty nadzwyczajne zauważone przez człowieka dokonują się w kontekście religijnym i są pozytywne, to jest to możliwość objawienia się Boga.

1. Tradycyjny i współczesny podział cudów Jezusa.
2. Tradycyjny podział cudów:
3. uzdrowienia,
4. wskrzeszenia,
5. wypędzenia złych duchów,
6. cuda wobec natury fizycznej
7. cuda towarzyszące Jezusowi

 

1. Współczesne podziały cudów Jezusa:
2. a) Menoud i George : antropologiczne (człowiek) i fizyczne (przyroda)
3. b) Theissen, Steiner, Dufour: ocalenie, dary, uzdrowienie, egzorcyzmy, „legitymacje”
4. c) Hergesel: tradycyjny + cuda Opatrzności (nagradzającej lub karzącej)

1. Funkcje cudów Jezusa.
2. Wyróżniamy następujące funkcje cudów:
3. a) objawieniowa funkcja cudu – cud ma teofanijny charakter. Epifania Boga w każdym cudzie nie jest statyczna lecz dynamiczna i zbawcza. Bóg nie manifestuje się w cudzie, ani dla celów poznawczych, ani informacyjnych, lecz zbawczych.
4. b) chrystologiczna funkcja cudu – w tradycyjnej apologetyce dowodzenie cudu sprowadzało się do wykazania, że JHS był boskim Legatem, który objawił Boga. Wynikało to z rozumienia: tylko Bóg może czynić cuda; JHS był Bogiem i człowiekiem, zatem musiał czynić cuda, które jednocześnie były dowodem Jego bóstwa.. Sam JHS częściej interpretował swe cudowne czyny w funkcji nadejścia KB i czasów mesjańskich.
5. c) soteryczna funkcja cudu – na początku XX wieku zaczęto podkreślać cud jako znak zbawienia. W HZ wielkie cuda zawsze poprzedzały wydarzenie zbawcze. Stąd wnioskować można, że były one zawarte w Bożym planie zbawienia, czego JHS był świadom. Znaki -> cuda, mają więc chrystologiczno – soteriologiczny charakter.
6. d) eklezjo twórcza funkcja cudu – od początku Kościoła cuda dynamizowały jego szybki rozwój. Cuda posiadają charakter eklezjo twórczy – przyczyniły się również do powstania

Kościoła, jako ostatniego etapu HZ.

1. e) wiaro twórcza funkcja cudu – cud pełnił i nadal pełni funkcję motywacyjną wobec wiary. Wszystkie znaki i cuda Jezusa wzbudzała najpierw wiarę w uczniach, a następnie w Kościele pierwotnym.

• Tytuły chrystologiczne Jezusa z Nazaretu.

1. Mesjasz – (namaszczony) JHS nie używa tego tytułu a nawet zabrania go używać. ST – namaszczani byli królowie, jak również arcykapłani i patriarchowie. Później odnoszono to do oczekiwanego, obiecanego króla mającego wyzwolić Izraela z niewoli. Sprowadzono to do doczesnego i politycznego wymiaru. Do JHS odnosi się ten tytuł w znaczeniu religijnym.
2. Syn Boży – powszechnie oznaczał kogoś miłemu Bogu, ale Jezus używał go w innym charakterze, szczególnego synostwa, innego niż ludzie. Potwierdza to postawa Żydów, którzy porwali kamienie, gdy JHS użył tego tytułu. JHS przypisywał sobie prerogatywy Boga ( odpuszczanie grzechów i władza nad szabatem i świątynią)
3. Syn Człowieczy – w powszechnym rozumieniu oznaczał każdego człowieka, ale również znane z proroctwa Daniela – Syn Człowieczy otrzymuje od Boga władze, panowanie i sąd. Tytuł ten wskazuje na transcendencję oraz posiadanie boskich prerogatyw, gdyż posiada ona władzę nad szabatem, sądem i odpuszcza grzechy.

 

• Zmartwychwstanie jako fakt realny i zbawczy

Zmartwychwstanie JHS zawsze stanowiło pierwszorzędne kryterium i podstawowy argument, za pomocą którego uzasadniano nadprzyrodzony charakter chrześcijaństwa (1 Kor 15, 14).

Nie ulega wątpliwości, że śmierć Chrystusa, fakt pustego grobu są wydarzeniami historycznymi w ścisłym tego słowa znaczeniu (nie jest to zmartwychwstanie symboliczne, nie jest to wskrzeszenie). Był to fakt jednorazowy i niepowtarzalny, osadzony w czasie i przestrzeni.

Świadczy o tym:

1. niezłomne przeświadczenie najstarszej gminy o pustym grobie,
2. o prawdziwości chrystofanii (objawianie się Chrystusa po zmartwychwstaniu),
3. o somatycznym zmartwychwstaniu JHS w trzecim dniu po Jego śmierci.

 

• Hipotezy odrzucające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.

1. a) Hipotezy naturalistyczne – ma dwie postacie:

• Teoria oszustwa -> (faryzeusze, II w. Celsus, XVIII w. Reimarus) opowiadanie o zmartwychwstaniu i pustym grobie jest świadomym oszustwem uczniów, którzy po śmierci JHS, wskazując na pusty grób, ogłosili Jego zmartwychwstanie. Nie chcieli oni rezygnować z wygodnego życia wygodnych nauczycieli. Wykradli ciało Mistrza i ogłosili Jego zmartwychwstanie. W XX w. wysunięto koncepcję, że Chrystusa pochowano w przypadkowym grobie i następnie nie można było go znaleźć. Dziś ta koncepcja została zupełnie odrzucona.
• Teoria ewolucji -> (Bousset) Zmartwychwstały JHS jest wytworem wiary gminy wczesnochrześcijańskiej. Badania naukowe wykazały, że gmina powielkanocna posiada najstarsze świadectwa o zmartwychwstaniu. Wiara Apostołów w zmartwychwstanie opiera się na ich osobistych doświadczeniach. Chrześcijanie od razu głosili zmartwychwstanie. Nie było czasu na stworzenie teorii.

1. Hipoteza letargu – (Paulus) JHS umarł tylko pozornie, a faktycznie zapadł w letarg. Obudził się i wyszedł niezauważony z grobu. Trzęsienie ziemi, które wtedy miało miejsce odwaliło kamień grobowy.
2. Hipoteza wizji subiektywnej -> (Meier, Goguel) po W. Piątku uczniowie Jezusa powrócili do swych zajęć w Galilei. Pod wpływem spokojnej pracy ich wzburzone umysły zaczęły wracać do równowagi, przypominali sobie naukę i cuda JHS oraz Jego obietnicę powrotu. Z czasem zaczęli wierzyć w Jego zmartwychwstanie. Tęsknota za Mistrzem szczególnie u św. Piotra doprowadziła do „widzenia JHS” – wizji subiektywnej.

• Ustanowienie Kościoła

Kościół Starotestamentalny w zapowiedziach nadejścia KB

Izrael stanowi zapowiedź (prefigurę) czasów mesjańskich. Izrael staje się Ludem Bożym. ST jest zapowiedzią. Ważną rolę odgrywają prorocy, Przymierze z Noe, Abrahamem. Te wydarzenia są skierowane do jakiejś  konkretnej wspólnoty. Następuje wzrastanie świadomości narodowej, zaślubiny Boga z Narodem, powstanie nazwy i wspólnoty Kahal – Eklezja. Izrael jest to naród zgromadzony z polecenia Boga, aby dodać Jemu cześć i kult. Powstaje instytucja sędziów, model ustroju teokratycznego. W ST można mówić  o takich prefigurach Kościoła, które realizują się w nazwach i rzeczywistościach:

1. Lud Boży – odróżnia się narodów nie mających związku z Bogiem.
2. 12 pokoleń – są symbolem powszechności ludu.
3. Święta Reszta Izraela – W narodzie tym jest grupa przodująca, obcująca z Bogiem,
4. Święte Miasto – symbol źródła błogosławieństw.
5. Kahal – Zgromadzenie się ludu wokół Boga.
6. Własność boża
7. KB

Stosunek Chrystusa do zapowiedzi ST na temat powstania nowego Ludu Bożego

Jezus afirmował ST:

1. Zawarcie Przymierza między Bogiem a NW zakłada istnienie społeczności jako partnera dla Boga.
2. Przypowieści – Jezus poprzez obrazy, p[przypowieści pokazuje ludziom KB. Zakładają istnienie pierwiastka społecznego.
3. 12 Apostołów – Chrystus grupuje wokół siebie Apostołów aby dać im misję. Formuje w sposób świadomy tę grupę (wspólnotę). Wyposaża ich w potrzebne rzeczy i daje im moc Ducha. Kształci ich, ustanawia pierwszą hierarchię. Nie byłoby to potrzebne, gdyby nie miało konkretnego celu.

Zamiar Chrystusa co do założenia Kościoła

1. a) KB w ST

Biblijnego prototypu Kościoła należy szukać w pojęciu KB. W księgach ST nie występuje ono często (Malhut Jahwe), choć władztwo Boże stanowi główną ideę ST. LXX tłumaczy to określenie przez „Basileia”, gdy odnosi się do terytorium panowania, lub przez „Dinasteia, Despoteia”, o ile oznacza władzę rządzenia.

1. KB w nauczaniu JHS

KB w nauczaniu Jezusa zajmuje szczególne miejsce. Wskazują na to następujące racje:

• Swoją działalność misyjną Jezus zaczyna od proklamacji KB (Mk 1, 15)
• Nakazał apostołom głosić KB (Mt. 10, 5 – 7)
• Temat KB jest ciągle obecny w nauczaniu Jezusa
• W „Ojcze nasz…” pojawia się zwrot „[…] Przyjdź Królestwo Twoje […]”
• Św. Łukasz streszczając działalność Jezusa po zmartwychwstaniu pisze: „[…] i mówił o KB […]”

KB w nauczaniu Jezusa jest czymś duchowym i religijnym. Jest ono spotkaniem i przebywaniem z Bogiem.

1. Stosunek KB do Kościoła

Między Kościołem a KB istnieje różnica:

• Stopień zaangażowania Boga w powstanie jednego i drugiego

– Kościół – element ludzki – człowiek i Bóg.

– KB – Bóg

• Stosunek do teraźniejszości i przyszłości:

– KB – zapoczątkowane w historii i zmierzające ku eschatologii – przyszłości,

– Kościół związany z historią, teraźniejszością

• KB jest skierowane na ludzi i jest ono uświęcone natomiast Kościół jest społecznością świętych i grzeszników.

Wnioski:

KB i Kościół nie są dwiema rzeczywistościami źle do siebie nastawionymi. Wszystko dokonuje się w obrębie Bożego działania. Kościół głosi w ciąż nadejście KB, swój cel osiągnie w pełni realizacji KB. KB jest to wspólnota zbawienia, Domaga się ona pierwiastka, który przybiera formę społeczności – Kościoła. W KB występują pierwiastki Kościoła, natomiast w Kościele realizuje się KB. Tam gdzie jest Chrystus tam jest KB. KB jest większe od Kościoła. Kościół mieści się w ramach KB.

 

Pojęcie Kościoła

1. Lud Boży – W ST to pojęcie występuje 1800 razy. Chrześcijanie nazywają siebie „Ludem Bożym” w nawiązaniu do obietnic starotestamentalnych. Lud Boga w ST posiada: Prawo, Arkę Przymierza i obowiązki (przestrzeganie przykazań, czczą arkę, kult, uznają Boga z a Jedynego). Ojcowie Kościoła mówią, że lud Boży to Kościół

• Kościół jest ludem wybranym i ukonstytuowanym przez Boga. Stanowi Jego własność.
• On wskazuje Kościołowi drogę.
• Kościół jako społeczność wielonarodowa ma swoje korzenie w NW.

• Kościół jest pośród świata i dla świata.
• Kościół pielgrzymuje (potknięcia i sukcesy).
• Zróżnicowanie ludu (funkcje, uprawnienia, przywileje, uzdolnienia)

1. Mistyczne Ciało JHS:

Dwa fundamentalne punkty:

• Jedność organiczna
• Ścisłe, nadprzyrodzone powiązanie z Chrystusem.

Chrześcijanie są zespolenie w tajemnicy Chrystusa – są w Niego przyobleczeni.

Kategoria Głowy Ciała ukazuje wew. strukturę K-ła. Głowa jest źródłem życia i kierowania. W obrazie Głowy Ciała (Jezusa) wskazuje się dwa elementy:

• Kościół jako źródło i narzędzie uświęcające łaski pochodzącej od Chrystusa.
• Kościół jest wspólnotą Chrystusa uświęconą w Duchu Świętym.

1. Sakrament zbawienia

W NT sakrament zbawienia dot. zbawczego planu, który realizuje się w Chrystusie:

• Powiązanie i ścisłą zależność K-ła i sakramentu.
• Chrystus jako znak Boga i K-ł jako znak Chrystusa.
• W K-le obecny jest element transcendentalny.
• Urzeczywistnienie w K-le łaski potrzebnej do zbawienia za pomocą sakramentu.

A.

B.    Ustanowienie Kościoła przez JHS

 

1. Realizacja KB, a sprawa ustanowienia Kościoła

Troska o realizację KB wiąże się z Erą Mesjańską. Wspólnota mesjańska jest wzorowana na narodzie ST. Jezus nie mówi wyraźnie o budowie wspólnoty. Odcina się od politycznego charakteru KB, a uwypukla religijny i duchowy. Akceptuje tę wspólnotę i powołuje ją.

 

1. b) Grono apostolskie elementem składowym ustanowienia Kościoła

Jezus powołuje apostołów na samym początku swojej działalności (J 1, 37- 42; Mk 1, 16 – 20), towarzyszą Mu aż do śmierci na krzyżu, zmartwychwstania i wniebowstąpienia. Poświęca im szczególnie dużo czasu i troski. Są świadkami Jego nauki, znaków, cudów. Przed swoim odejściem do nieba przekazuje im władzę, która „została Mu dana przez Ojca”, aby w Jego imieniu prowadzili dzieł, aż do zakończenia świata (Mt 28, 18 – 20).

 

1. Eucharystia ogniwem w procesie powstania Kościoła

Ostatnia Wieczerza i jej główny element to doniosła faza budowania mesjańskiej wspólnoty. Jezus był tego bardzo świadomy, zatroszczył się o to by ostatnie spotkanie odbyło się w warunkach przypominających Królestwo Izraela.

• Uczta Paschalna, którą spożywa naród na pamiątkę wyjścia z Egiptu.
• Uczta przejawia się w motywie przelania krwi.
• 12 Apostołów (12 pokoleń) dla pełnienia kultu.
• Przymierze nawiązuje do formy zawieranej przez Mojżesza.
• Uroczysta uczta Starszych.

Te okoliczności są zrozumiale, kiedy ST. Te prawdy będą zrealizowane, gdy oprzemy się na przesłankach ST. Proces budowania K-ła nie skończył się z momentem ustanowienia Eucharystii. Jezus jest nadal obecny dla każdego. Pius XII uznał śmierć Jezusa na krzyżu za decydujący w budowaniu K-ła.

• Społeczno religijna struktura Kościoła

1. O strukturze w ogólności

Jezus uznawał i głosił widzialny wymiar KB wprost. Bezpośrednio określił jego strukturę społeczną. Bramą prowadzącą do KB ma być chrzest. Warunkiem trwania jest zew. wyznanie wiary, pomocą w tej drodze mają być znaki sakramentalne. Przede wszystkim Jezus powołał Apostołów, którym udzielił prawdziwej władzy, do realizowania KB na ziemi.

1. Apostołowie a społeczna struktura Kościoła

• Apostolat

Słowo apostolos wywodzi się z grec. (posyłać). NT używa słowa apostoł nawiązując do znaczenia starotestamentalnego. Apostoł to wysłannik Boży, względnie Chrystusowy, to zwiastun Dobrej Nowiny. Słowo to występuje w NT około 80 razy. Ma podwójne znaczenie w sensie ścisłym oznacza godność i posłannictwo 12 uczniów; w sensie szerszym każdego, kto jest uprawniony i zobowiązany do głoszenia Ewangelii. Pojęcie apostolatu obejmuje 3 zasadnicze elementy;

1. wybranie przez JHS
2. udzielenie posłannictwa głoszenia Ew.
3. obowiązek dawania świadectwa o JHS

• Zwierzchnie prerogatywy Apostołów wg NT

Protestancka – Bruner – miała to być wspólnota braterska z inspiracji i działania Ducha Świętego. Struktura charyzmatyczna. Nie zakłada elementu władzy.

Prawosławna – Afonasjew – Władzę religijną sprowadza do Eucharystii (element scalający). K-ł lokalny potrzebuje władzy.

• Prymat św. Piotra

1. Czym jest prymat? (odmiany prymatu, rozumienie prymatu we wspólnotach akatolickich).

Prymat -> religijna władza rządzenia w ustanowionym prze JHS Kościele.

Odmiany:

• czci -> wyższość nad drugą osobą w zawodowych przymiotach.
• kierownictwa ->fakt wyższości jednostki nad zespołem.
• dozorowania -> K-ł ma źródło w prawie jednostki nad respektowaniem zobowiązań prawnych
• władzy -> podstawą jest posiadanie przez jednostkę władzy zwierzchniej nad społeczeństwem.

Rozumienie akatolickie:

• Teologia prawosławna -> odmawia Kościołowi i Papieżowi jurysdykcji, choć przyjmuje, że K-ół posiada szczególny autorytet. Przyjmuje prawo czci i kierownictwa.
• Teologia protestancka -> odrzucała jakikolwiek rodzaj prymatu
• Teologia anglikańska -> uznaje w Piotrze prymat czci i dozorowania. Odrzuca jurysdykcję
• Eklezjologia współ. katolicka -> podkreśla moment jurysdykcji dla Papieża, a z drugiej strony ma ona służyć wspólnocie.

1. Uzasadnienie prymatu św. Piotra

• Rola Piotra we wczesnochrześcijańskiej gminie

Piotr zajmował zdecydowanie nadrzędne stanowisko w gronie Apostołów. JHS wyróżnia go wielokrotnie.

• Dzieje Apostolskie

Cała pierwsza część Dziejów Ap. świadczy o tym, że Piotr pełnił w K-le pierwotnym funkcję kierowniczą: kieruje wyborem Macieja, wygłasza mowę w dzień Pięćdziesiątnicy, ogłasza wyrok na Aniasza i Safirę itd.

• Św. Paweł

Uznaje zwierzchnictwo św. Piotra, nazywa go Kefas. Piotr był uważany za pierwszego świadka zmartwychwstania. Mimo, że św. Paweł jest bardziej wykształcony to jednak uznaje zwierzchnictwo św. Piotra.

• Ewangelie

JHS wielokrotnie wyróżnia św. Piotra (przebywa u niego w domu; daje mu klucze KB; zapowiada jego przełożeństwo) Pozostali Apostołowie dostrzegają wyjątkowe stanowisko Piotra. W katalogach Apostołów jest zawsze wymieniany na pierwszym miejscu. Św. Piotr w swoich wystąpieniach zaznacza świadomość stanowiska prymacjalnego.

1. Zapowiedź prymatu (Mt 16, 18-19)

W tekście obietnicy prymatu Chrystus zwraca się wprost i bezpośrednio do św. Piotra obiecując mu najwyższą władzę w całym Kościele. Jezus nie posłużył się przy tym językiem ścisłym – prawniczym – ale użył pewnych symboli, przenośni i obrazów, które trzeba zinterpretować.

Według słów Jezusa:

1. Piotr będzie opoką – Piotr będzie opoką, czyli fundamentem Kościoła, nazwanie tak Szymona zapowiada zbudowanie Kościoła oraz obietnicę udzielenia mu specjalnej władzy.
2. Piotr otrzyma klucze Królestwa – obraz kluczy jest symbolem władzy nad domem, miastem czy społecznością. Ten element występuje prawie we wszystkich językach i kulturach. Ten, kto jest w posiadaniu kluczy, ma władzę nad wejściem do domu. Przekazywanie kluczy oznacza zawsze przekazy­wanie władz.
3. Piotr otrzyma władzę wiązania i rozwiązywania – Piotr otrzyma władzę wiązania i rozwiązywania Trzecią metaforę stanowi obraz „wiązania i rozwiązywania” i oznacza to samo, co autorytatywnie nakazywać i zakazywać.

1. Realizacja prymatu (J 21, 15-117)

Rozdział J 21 – jest dodatkiem późniejszym niż Mt. Choć występuje tu różnica stylu, to jest podobieństwo doktrynalne. Tekst ten znajduje się w najstarszych kodeksach.

Treść można podzielić na trzy fragmenty:

• Relacja z nieudanego połowu ryb.
• Relacja o potrójnym wyznaniu miłości, nakaz Jezusa o pasterzowaniu Piotra.
• Mowa o swoistym uprzywilejowaniu Piotra.

Samo przekazywanie władzy zawiera trzy elementy:

• Orientacja na samego Piotra – pytanie o miłość, tutaj apostołowie schodzą na dalszy plan, w pytaniu o pasterzowanie Piotr jawi się jako jedyny podmiot.
• Sprawa miłości Piotra do Jezusa – Jezus dużą wagę przywiązuje do tej miłości, miłość Piotr jest jak gdyby warunkiem pasterzowania.
• Treść posłannictwa – w S.T. posługiwano się obrazem pasterza do zobrazowania władzy królów żydowskich. Natomiast w N.T. Jezus nazywa siebie Dobrym Pasterzem. Obraz pasterza wskazuje tutaj na znaczenie religijnego zwierzchnictwa.

Podsumowując św. Piotr nie zajmuje miejsca Jedynego Pasterza Jezusa, ale staje się w Jego imieniu widzialną głową Kościoła, pomiędzy Jego odejściem ze świata, a paruzją.

 

• Wiecznotrwałość Kościoła i Jego ustroju

Piśmie Św., ani w dokumentach najstarszych pisarzy chrześcijańskich nie można wskazać wyczerpu­jącej, systematycznej i naukowo uporządkowanej teologii o sukcesji. Obraz Kościoła i jego organizacja zostały tam zaledwie naszkicowa­ne.

Sukcesja – to legalne przekazywanie i przejęcie całego posłannictwa apostolskiego.

Zasada sukcesji – polega na przekazywaniu „z ręki do ręki” przez podmiot posiadający podmiotowi otrzymującemu.

Od początku przyjmowano kontynuację pewnych struktur, które można by sprowadzić do trzech

• wiecznotrwałość całego Kościoła jako rzeczywistości zbawczej, która trwać będzie do końca wieków;
• kontynuacja strony instytucjonalnej Kościoła, a zwłaszcza: pryma­tu, apostolatu i szafarstwa sakramentów
• kontynuacja potrójnej władzy w Kościele – nauczycielskiej, kapłańskiej i pasterskiej

 

1. Następcy Apostołów

• Biskupi

Uprawnienia kolegium apostołów, przejęło kolegium biskupów. Stosunek pomiędzy episkopatem a prymatem jest analogiczny do stosunku kolegium – św. Piotr, nie jest jednak identyczny.

Włączenie do kolegium, a także przekazanie potrójnej władzy: nauczania, uświęcania, kierowania – dokonuje się poprzez:

• Konsekrację biskupią
• Hierarchiczną wspólnotę z głową i członkami

Uprawnienia kolegium biskupów zostały przejęte, nie przez poszczególnych biskupów, ale kolegium jako całość.

Sprawa następców rozwijana była już w Dziejach Apostolskich oraz listach św. Pawła, gdzie znajdujemy teksty odnośnie tego tematu:

• Dz : fakt wyboru Macieja, fakt wyboru siedmiu diakonów, ustanowienie prezbiterów w czasie podróży św. Pawła, św. Paweł otoczony uczniami.
• Św. Paweł: głoszenie Ewangelii, rekrutacja pasterzy miejscowych, troska pasterza o gminę, następców charakteryzuje odpowiedzialność za dane Kościoły, uczniowie kontynuatorzy apostołów.
• Ewolucja szczebli hierarchii lokalnej

Biskupi ze swoimi pomocnikami, kapłanami i diakonami, posługują we wspólnocie i stają jak gdyby w zastępstwie Boga na Kościoła, której są pasterzami, jako nauczyciele, jako kapłani świętego kultu, jako sprawujący rządy duchowe.

Podobnie się ma rzecz z urzędem powierzonym Piotrowi, który ma być przekazywany jego następcom, tak też nieprzerwanie trwa w Kościele urząd Apostołów – pasterzowanie Kościołowi – mający być bez przerwy sprawowany przez poświęcony stan biskupi.

Sobór poucza, że biskupi z ustanowienia Bożego stali się następcami Apostołów, jako pasterze Kościoła – patrz KK 20.

1. Następcy św. Piotra

• Posłannictwo św. Piotra

Piotr został opoką Kościoła, powierzając mu klucze Kościoła, tym samym ustanowił go pasterzem całej trzody. Z grupy dwunastu wyłoniony został Piotr  jako pierwszy, zostając obarczony specjalnym zadaniem.

Dar związywania i rozwiązywania, dany jest Piotrowi i kolegium biskupów, które pozostaje z nim w łączności. Ta pasterska misja św. Piotra i innych apostołów stanowi jeden z fundamentów Kościoła.

• Problem następstwa po św. Piotrze

Wyjściowa pozycja św. Piotra w gronie apostołów implikuje szczególne posłannictwo, które zaczyna się w życiu pierwotnym gminy.

Chrześcijaństwo protestanckie i prawosławne zdecydowanie neguje jurysdykcyjny prymat następców św.

Piotra.

Wg katolicyzmu w jego następcach uwiecznia się posłannictwo. Instytucja jego następców wiąże się z powołaniem św. Piotra

• Jurysdykcyjna funkcja biskupów Rzymskich

Eklezjologia katolicka mówi, że podobnie jak sam św. Piotr otrzymał od Chrystusa prawdziwe zwierzchnictwo jurysdykcji, tak i jego następcy w urzędzie uczestni­czą w tej jego władzy, która implikuje pełny prymat rządzenia.

• Praktyka życia K-ła

Poszczególni biskupi są widzialnym źródłem i fundamentem jedności w swoich Kościołach partykularnych. Sprawują rządy nad powierzoną sobie cząstką Kościoła, wspomagani przez kapłanów, diakonów.

• Ojcowie K-ła o jurysdykcji biskupów rzymskich
• Św. Ireneusz – stwierdza on, że gmina rzymska tym różni się od innych, iż jest w pełni miarodajnym przedstawicielem i rzecznikiem tradycji apostolskiej. Inne gminy mają obowiązek „gromadzić się razem w Rzymie”, gdyż tam jest przechowywana wiernie i zawsze tradycja apostolska.
• Ignacy – „List do Kościoła w Rzymskiego” – uświadamia sobie wyjątkowe stanowisko gminy rzymskiej i biskupa rzymskiego wśród pozostałych gmin chrześcijańskich.
• Św. Cyprian (bp Kartaginy) – uznaje ogólno kościelne zwierzchnictwo bp Rzymu.
• Inni ojcowie to: Tertulian, św. Hieronim, św. Augustyn i Piotr Chryzolog.
• Biskupi rzymscy świadomi swoich uprawnień

Biskupi Rzymu byli głęboko przeko­nani, że na mocy Chrystusowego posłania posiadają prawo kierowa­nia całym Kościołem powszechnym, z czego przed Bogiem konsekwentnie z tego prawa korzystali.

Przykłady to:

1. Leon W. (440-461), Innocenty I (401-417), Syrycjusz – zażądali bezwzględnego posłuchu dla swojego autorytatywnego rozstrzygnięcia.
2. List Firmiliana do Cypriana tu papież Stefan w piśmie do Firmiliana „szczyci się z miasta swej stolicy biskupiej i twierdzi, że jest następcą Piotra, na którym zbudowane zostały fundamenty Kościoła”.

 

• Problematyka przynależności do K-ła

1. Konieczność przynależności do K-ła. (Czy istnieje zbawienie poza K-łem.?)

Od początku istniała w chrześcijaństwie żywa świadomość wewnętrznego związku pomiędzy zbawieniem, dokonanym przez Chrystusa, a zapoczątkowaną przez Niego wspólnotą wierzących – Kościołem.  Wejście w granice tej społeczności wymaga wypełnienia dwóch warunków: wiary i przyjęcia chrztu. Z biegiem wieków utrwala się przekonanie, że prawdziwym Kościołem Chrystusowym jest K-ół Katolicki.

KK mówi: „nie dostępuje zbawienia, choć by był wcielony do K-ła, ten kto nie trwając w miłości, pozostaje wprawdzie w łonie K-ła „ciałem”, ale nie „sercem” […] Jeśli zaś z łaską Chrystusa nie współpracują myślą, słowem i uczynkiem, nie tylko zbawieni nie będą, ale surowiej jeszcze będą sądzeni.

1. Warunki przynależności (Przynależność i przyporządkowanie do ludu Bożego)

• ważnie przyjęty chrzest
• wyznawanie wiary katolickiej
• utrzymanie łączności z K-łem.

1. Przynależność pełna:

• posiadanie Ducha Świętego
• pozostawanie w łączności z Chrystusem przez łączność z papieżem i biskupami (uznawanie głoszonych przez nich prawd objawionych, uznawanie jednolitej ekonomii sakramentalnej, podporządkowanie się zwierzchnictwu
• pozostawanie w życiowych związkach ze wspólnotą Kościoła.

1. Przynależność niepełna:

Realizuje się ona w wierze w Chrystusa, poprzez wiarę i poprzez chrzest, dokonane zjednoczenie jest

rzeczywiste, ale nie kompletne. Ta niekompletność wynika z:

• niepełności sakramentalnej
• niepełności prawd objawionych
• nie zachowanie jedności wspólnoty pod zwierzchnictwem następcy Piotra

Ta przynależność realizuje się w chrześcijaństwie niekatolików, znajdują się oni w obrębie Kościoła Chrystusowego, ale w sposób niepełny.

Przyporządkowani – do ludu Bożego są ci wszyscy, którzy jeszcze nie przyjęli Ewangelii. Są podporządkowani, ale nie przynależą jednak do ludu Bożego.

Nauka soborowa nie daje podstaw, by uważać niechrześcijan za włączonych do Kościoła. Uważa bowiem, że  ci którzy bez własnej winy nie znają Ewangelii i  Kościoła Chrystusowego, ale szczerym sercem szukają Boga i chcą pełnić Jego wolę, którą poznali przez nakaz sumienia i pod wpływem łaski chcą ją wprowadzać w czyn – mogą osiągnąć wieczne zbawienia.

 

• UNK

1. Istota UNK w ogólności

Jest instytucją społeczną, uprawniającą i zobowiązującą do głoszenia nauki. Przekazanie prawd dokonuje się na drodze komunikacji i odwołania się do autorytetu tego, kto głosi naukę. Szczególnym przypadkiem UN jest UNK, który cechuje się autentycznością, autorytatywnością i nieomylnością.

1. Istota UN w Kościele

Przekazywanie prawd wiary.

Struktura UNK:

• Autentyczność
• Autorytatywność
• Nieomylność

1. JHS ustanowił UNK

• Nauczycielskie posłannictwo JHS

W ewangeliach JHS jest nauczycielem, poprzez nauczanie i czyny. Źródłem Jego autorytetu jest Ojciec (Utożsamia się z Ojcem) stąd Jego posłannictwo domaga się przyjęcia. Cecha nauczania Jezusa jest nieomylność.

Nauczanie stanowiło podstawowy element posłannictwa JHS. Został posłany przez Ojca i naucza tego co Ojciec mu nakazał, a prawdziwość Jego słów Bóg potwierdza cudami i znakami. Jedynie i wyłącznie On, jako jedyny Pośrednik pomiędzy Bogiem a ludźmi jest ich Nauczycielem. Słowo to jest użyte ponad 40 razy w Ew. Słowo Mistrz 12 razy.

• Nauczycielskie posłannictwo Apostołów

Od Zesłania DŚ Apostołowie nieprzerwanie głosili Ewangelię, czyli realizowali zlecony im urząd nauczycielski.

Dz i Listy św. Pawła pokazują, że uczniowie mają świadomość posiadania misji nauczania od początku. Św. Paweł twierdzi, że jest powołany do głoszenia niezmierzonych bogactw Chrystusowych.

• Nauczycielskie prerogatywy św. Piotra

Jest to szczególna jego rola. Chrystus prosił Ojca za nim: „Ale Ja prosiłem za tobą, aby nie ustała twoja wiara” – przekonanie Chrystusa o udzieleniu tego daru.

1. Wiecznotrwałość istnienia autentycznego, autorytatywnego, nieomylnego UNK

• Nauczycielskie posłannictwo papieża

Nauczycielskie posłannictwo papieża wynika z właściwie rozumianego pojęcia prymatu. Papież jako następca św. Piotra.(patrz prymat!)

• Nauczycielskie posłannictwo biskupów

Uprawnienia kolegium biskupów wypływają z ich następstwa w kolegium apostolskim. „Pasterze ci, wybrani do pasienia trzody Pańskiej, są sługami Chrystusa i włodarzami tajemnic Bożych, którym powierzone zostało dawanie świadectwa o Ewangelii łaski Bożej oraz posługa Ducha” (KK 21). „Biskupi są zwiastunami wiary prowadzącymi nowych uczniów do Chrystusa i są autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą prawdy wiary, aby w nie wierzył i w życiu je stosował” (KK 25).

1. Podmiot UNK

• Odpowiedzialność za depozyt Objawienia

K-ł jest odpowiedzialny za przekazywanie i strzeżenie Objawienia zawartego Piśmie św. i Tradycji. Największa odpowiedzialność spoczywa oczywiście na papieżu i kolegium biskupów.

• Wtajemniczenie chrześcijańskie

• Zmysł wiary

• Nadzwyczajne dary charyzmatyczne

1. Urzędowi przedstawiciele posłannictwa nauczycielskiego

• Papież (nauczanie zwyczajne i uroczyste) Zwyczajne nauczanie realizuje się w codziennym zadaniu szerzenia i strzeżrenia wiary osobiście (encykliki, adhortacje), lub za pośrednictwem Stolicy Apostolskiej. Takiemu nauczaniu nie jest przypisywana nieomylność. Nauczanie uroczyste – Papież jako nauczyciel podaje w sposób definitywny jakąś prawdę. Winien określić, że występuje w charakterze uroczystym.
• Biskupi – troska nad depozytem wiary  i jej kształtowaniem. Wierni winni darzyć biskupów czcią  i zgadzać się z ich zdaniem.
• Sobór – jest to zgromadzenie całego Episkopatu z Papieżem – jako głową w trosce o wiarę. Elementy: zgromadzenie w jednym miejscu.; reprezentacja całego kolegium z papieżem jako głową; działanie w oparciu o nauczycielskie prerogatywy biskupów; troska o strzeżenie i miarodajne głoszenie prawdy. Nieomylność: wspólne przekonanie o prawdziwości i nieomylności nauki; nieomylne są te stwierdzenia, które sobór wyraźnie określił i podał do wierzenia.
• Synod – ?

 

• Przedmiot nauczania w Kościele

C.    depozyt Objawienia

D.    zakres nieomylności

Przedmiot pierwszorzędny nieomylności stanowią formalnie ob­jawione prawdy i wydarzenia zbawcze – czyli takie, które – ze względu na ich wartość w dziele zbawienia człowieka – Bóg chciał przekazać ludziom i dokonał tego za pośrednictwem zrozumiałych dla człowieka pojęć, obrazów i faktów historycznych.

W szczególności jako przedmiot pierwszorzędny uważa się:

1) Oznaczenie źródeł objawienia:

• które księgi należą do kanonu Pisma Św. i jak je należy rozumieć,
• jakie są przekazy Tradycji i jak je należy interpretować.

2) Dobór pojęć i zwrotów dla oddania sensu nauki objawionej.

3) Dobór pojęć i sądów dla stwierdzenia nauki niezgodnej z objawieniem.

Drugorzędny przedmiot nieomylności

Istnieją pewne twierdzenia, fakty i prawdy, które jakkolwiek same nie zostały objawione, to jednak tak dalece wiążą się z przekazywaniem nauki objawionej, że brak możliwości ich nieomyl­nego stwierdzenia lub określenia, powodowałby istotną przeszkodę uniemożliwiającą przekazywanie depozytu objawienia. Do takich prawd i twierdzeń będących drugorzędnym przedmiotem nieomyl­ności zalicza się:

• pewne twierdzenia filozoficzne,
• pewne fakty dogmatyczne,
• pewne dekrety dyscyplinarne.

Twierdzenia i prawdy natury filozoficznej – chodzi o takie twierdzenia ustalone w ludzkim poznaniu naturalnym, których negacja lub poddanie w wątpliwość prowadzi z logiczną koniecznością do zanegowania lub zakwestionowania prawd objawionych.

Fakty dogmatyczne – chodzi o pewne wydarzenia (fakty) i twierdzenia (prawdy) dotyczące wiary i obyczajów. Jedne z nich zostały formalnie objawione, np. zmartwychwstanie Chrystusa czy założenie Kościoła. Stanowią one przedmiot pierwszorzędny.

Dekrety dyscyplinarne – chodzi o pewne prawa i ustalenia kościelne zmierzające do określenia niektórych zasad postępowania w życiu wiernych. Wśród dekretów dyscyplinarnych, stanowiących drugorzędny przedmiot nieomylności, wymienia się przede wszyst­kim:

1. powszechne prawa i przepisy liturgiczne;
2. b) ostateczną aprobatę reguł zakonnych. Nie są to prawa Boże, lecz kościelne.