Hipolit Rzymski (ur. przed 170) to jeden z pisarzy wczesnochrześcijańskich któremu antytrynitarze niewiele uwagi poświęcają, a przecież, jak podkreśla broszura Świadków Jehowy, zaliczany jest on do „przednicejskich Ojców Kościoła” („Czy wierzyć w Trójcę?” 1989 s.7).
Przykładowo Towarzystwo Strażnica w swej polskiej literaturze z lat 1950-2004 tylko 2 razy (!) wspomniało Hipolita w związku z Trójcą Św.
Oczywiście Świadkowie Jehowy poprzekręcali też jego naukę, sugerując, że on właściwie przeczył Trójcy Św.
Być może to, że jednak Hipolit uczył o jednym Bogu w Trzech Osobach, skłania antytrynitarzy raczej do przemilczania jego osoby, względnie do przeinaczania tego, co on wykładał.
Oto czego nauczał Hipolit.
1) Zrodzony, a nie stworzony i odwieczny Syn Boży.
2) Bóstwo Chrystusa i cześć dla Niego.
3) Osobowość, Bóstwo i cześć dla Ducha Świętego.
4) Trójca Święta.
Poniżej zacytujemy fragmenty z najbardziej istotnego dzieła Hipolita o Trójcy Św. tzn. z „Przeciw Noetosowi” oraz z innych jego pism. Wspomnimy też słowa Świadków Jehowy o Hipolicie i „jego” wykładni.
Zrodzony, a nie stworzony i odwieczny Syn Boży
Antytrynitarze czasem negują zrodzenie i odwieczność Syna. Przykładowo Świadkowie Jehowy piszą:
„oznajmił, że Bóg jest ‘jednym Bogiem, pierwszym i jedynym, Twórcą i Panem wszystkich’, z którym ‘nic nie może się równać wiekiem [być Jego rówieśnikiem] (…) Ale On był Jedyny, sam jeden; był Tym, który z własnej woli powołał do istnienia to, czego przedtem nie było’, na przykład stworzonego w bycie przedludzkim Jezusa” („Czy wierzyć w Trójcę?” s.7).
Właściwie nie wiadomo gdzie Świadkowie Jehowy wyczytali o „stworzonym Jezusie” w pismach Hipolita.
Oto czego on nauczał:
„Tak więc był obok niego inny. Mówiąc o ‘innym’ nie twierdzę, że istnieje dwóch Bogów, lecz mówię o nim jako o światłości ze światłości, jak o wodzie ze źródła albo jak o promieniu ze słońca. Jedna bowiem moc wywodzi się z całości, całością zaś jest Ojciec, a Słowo jest mocą, która z niego pochodzi. Jest ono rozumem, który przyszedł na świat jako Syn Boży. Wszystko zatem przez niego [stało się], a tylko on jeden pochodzi [bezpośrednio] od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 11).
„Cóż się narodziło z Ojca? Czyż, nie Duch, to znaczy Słowo? Lecz może zapytasz: ‘Jak się narodziło?’ Nie potrafisz odpowiedzieć na pytanie o sposób własnego narodzenia (…) Tymczasem chcesz zrozumieć, jak się narodziło Słowo, które Bóg zrodził, jak chciał i kiedy chciał. (…) Wszak o jego cielesnym narodzeniu pozwolono opowiedzieć jedynie dwom [Ewangelistom], a ty śmiesz szukać opisu jego narodzenia wedle Ducha; opis ten Ojciec zachowuje u siebie, a objawi go kiedyś świętym, którzy zasłużą, aby ujrzeć jego oblicze. Niechaj wystarczy ci to, co powiedział Chrystus: Co się z Ducha narodziło, jest duchem [J 3:6]; podobnie też za pośrednictwem proroka zapowiedział, że Słowo się narodzi, ale opis sposobu jego narodzenia zachował na czas przez siebie wyznaczony i wówczas o nim opowie. Powiada: Z łona zrodziłem cię przed Jutrzenką [por. Ps 110:3]” („Przeciw Noetosowi” 16).
„on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześć jako Bóg, (…) on, który jest nierozdzielny od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 18).
„Dziękuję Ci Boże, przez umiłowanego Syna Twego Jezusa Chrystusa (…) nieodłączny Logos Twój, przez który wszystko uczyniłeś” („Tradycja Apostolska” 1:1).
„Samo tylko Jego Słowo jest z Niego, dlatego jest Bogiem, gdyż jest Bożej substancji. Świat zaś jest z nicości, dlatego nie jest Bogiem” („Odparcie wszelkich herezji” 10:33).
„[Prorok] wskazuje tu, że cała władza została przez Ojca oddana Synowi, który został ogłoszony Królem i Sędzią wszystkich istot niebieskich, ziemskich i podziemnych: istot niebieskich, ponieważ jako Słowo urodził się z serca Ojca przed wszystkimi bytami; istot ziemskich, ponieważ urodził się również jako człowiek między ludźmi, (…) istot podziemnych, ponieważ został również zaliczony pomiędzy umarłych, głosząc dobrą nowinę duszom świętych i przez śmierć swoją odniósłszy zwycięstwo nad śmiercią” („O Antychryście” 26:2).
Wyjaśnienia wymaga jeszcze jeden problem związany z odwiecznością Logosu. Przypomnijmy na wstępie słowa innego pisarza wczesnochrześcijańskiego tzn. Tertuliana (ur. 155). Pisał on o Bogu, że był kiedyś czas, gdy był On sam, ale w rzeczywistości nie był sam, lecz posiadał w sobie „Logos wewnętrzny”, który później wydał z siebie [tego określenia użył też Teofil Antiocheński (II w.): „Dlatego też Bóg, mając swój Logos wewnętrzny we własnych wnętrznościach [por. Ps 110:3], zrodził go wraz ze swoją Mądrością, wydając (go) przed istnieniem wszystkiego. Tego właśnie Logosu użył jako współtwórcy dla swych dzieł i przez Niego wszystko stworzył (por. 1 J 1:3)” („Do Autolyka” 2:10)]. Tą samą argumentacją posłużył się też Hipolit.
Oto słowa Tertuliana:
„Zanim bowiem wszystko powstało Bóg był sam, sam sobie światem, i miejscem, i wszystkim. Był zaś sam, ponieważ nie było oprócz niego nic innego, zewnętrznego. Jednak nawet wtedy nie był całkowicie sam; był w nim bowiem Rozum, który miał w sobie samym, oczywiście swój własny. Bóg jest bowiem rozumny i Rozum był w nim najpierw; w ten sposób z Niego pochodzi wszystko. Rozum ten to jego umysł. Grecy nazywają go Logos, który to termin oznacza u nas również ‘słowo’, dlatego przyzwyczajono się już u nas mówić, tłumacząc po prostu, iż na początku Słowo było u Boga, (…) Bo jeśli nawet Bóg nie wyrzekł jeszcze słowa, miał je jednak we własnym wnętrzu, razem z rozumem i w rozumie…” („Przeciw Prakseaszowi” 5:2-4).
A oto podobne słowa Hipolita:
„Bóg był sam i nie było nikogo równego mu wiekiem, kiedy postanowił stworzyć świat. I stworzył świat myślą, wolą i słowem; natychmiast też zgodnie z jego wolą powstał świat. Wystarczy więc nam wiedzieć, że nie ma nikogo równego Bogu wiekiem. Nie istniało nic, oprócz niego; on zaś był sam, ale był mnogi: nie był pozbawiony rozumu, mądrości, mocy i rady. Wszystko w nim było, a on był wszystkim. Kiedy zechciał i tak jak zechciał, w czasie przez siebie wyznaczonym objawił swoje Słowo, przez które wszystko stworzył. (…) Rozumem i mądrością uczynił wszystko, co zostało stworzone: stwarza rozumem, przystraja mądrością (…) Zrodził Słowo jako Władcę, Doradcę i Sprawcę tego, co stworzył. Słowo to miał w sobie, ono było niewidzialne dla stworzonego świata, a on uczynił je widzialnym wypowiadając pierwsze słowo; zrodził je jako światłość ze światłości i posłał do stworzenia jako Pana, swą własną mądrość. Tego, który przedtem był widzialny tylko dla niego samego, a niewidzialny dla stworzonego świata, uczynił widzialnym, aby świat ujrzawszy tego, który został mu objawiony, mógł uzyskać zbawienie” („Przeciw Noetosowi” 10).
[czwarte zdanie tego fragmentu J. N.D. Kelly oddał następująco: „Choć samotny, był On [Bóg] wieloraki, ponieważ nie istniał bez swego Słowa i swej Mądrości, swej Mocy i swej Rady” (wg „Początki doktryny chrześcijańskiej” Warszawa 1988, s.91)]
Patrz też powyżej „Przeciw Noetosowi” 11.
Bóstwo Chrystusa i cześć dla Niego
Antytrynitarze negując Bóstwo Chrystusa, zarazem kwestionują je w nauce Hipolita. Świadkowie Jehowy o tym chrześcijaninie piszą:
„oznajmił, że Bóg jest ‘jednym Bogiem, pierwszym i jedynym, Twórcą i Panem wszystkich’, z którym ‘nic nie może się równać wiekiem [być Jego rówieśnikiem] (…) Ale On był Jedyny, sam jeden; był Tym, który z własnej woli powołał do istnienia to, czego przedtem nie było’, na przykład stworzonego w bycie przedludzkim Jezusa” („Czy wierzyć w Trójcę?” s.7).
Oto czego jednak uczył Hipolit:
„W Tobie więc, powiada, jest Bóg. A w kim jest Bóg, jeśli nie w Chrystusie Jezusie, w Słowie Ojca i w tajemnicy Bożego planu zbawienia? (…) Natomiast stwierdzenie: W tobie jest Bóg, [Iz 45:14] wskazuje na tajemnicę Bożego planu zbawienia: że kiedy Słowo zostało wcielone i stało się człowiekiem, Ojciec był w Synu, a Syn był w Ojcu, gdy przebywał pośród ludzi” („Przeciw Noetosowi” 4).
„Powiada wszak Jan: Boga nikt nigdy nie widział; pierworodny Syn, który jest w łonie Ojca, o Nim pouczył [J 1:18]; i dalej: Ten, który zstąpił z nieba, składa świadectwo o tym, co słyszał i widział [por. J 3:11, 13] A więc to jemu Ojciec dał całą mądrość, to on ukazał się na ziemi i przebywał z ludźmi” („Przeciw Noetosowi” 5).
„wierzmy w Boga tak, jak Bóg chce, aby w niego wierzono; uwielbiajmy Syna tak, jak chce, aby go uwielbiano” („Przeciw Noetosowi” 9).
„Tak więc był obok niego inny. Mówiąc o ‘innym’ nie twierdzę, że istnieje dwóch Bogów, lecz mówię o nim jako o światłości ze światłości, jak o wodzie ze źródła albo jak o promieniu ze słońca. Jedna bowiem moc wywodzi się z całości, całością zaś jest Ojciec, a Słowo jest mocą, która z niego pochodzi. Jest ono rozumem, który przyszedł na świat jako Syn Boży. Wszystko zatem przez niego [stało się], a tylko on jeden pochodzi [bezpośrednio] od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 11).
„Posłał Bóg Słowo swoje synom Izraela poprzez naukę Jezusa Chrystusa. On to jest Bogiem, Panem wszystkich [por. Dz 10:36]” („Przeciw Noetosowi” 13).
„Wierzymy, bracia, zgodnie z tradycją apostolską, że Bóg – Słowo zstąpił z nieba na świętą Dziewicę Maryję, aby przyjąć z niej ciało i wziąć ludzką duszę, duszę rozumną, a stawszy się człowiekiem we wszystkim, z wyjątkiem grzechu, wybawić Adama. (…) Gdy [Słowo] przyszło na świat, objawiło się jako Bóg wcielony, narodziło się jako doskonały człowiek. Nie w złudzeniu bowiem albo w jakiejś przenośni, lecz naprawdę stało się człowiekiem” („Przeciw Noetosowi” 17).
„Bóg więc, który się objawił, nie wypiera się swych ludzkich cech, kiedy jest głodny, kiedy się trudzi i gdy zmęczony czuje pragnienie, gdy odczuwa strach i ucieka, gdy zasmucony modli się, gdy śpi na wezgłowiu łodzi – on, który z natury nie potrzebuje snu, jako Bóg” („Przeciw Noetosowi” 18).
„on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześć jako Bóg, kiedy Kajfasz spełniał swe funkcje kapłańskie; gdy doznaje lekceważenia ze strony Heroda – on, który będzie sądził całą ziemię; (…) on który rozpiął sklepienie niebieskie; gdy woła do Ojca powierzając mu swego ducha – on, który jest nierozdzielny od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 18).
„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec. Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele, teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).
„Samo tylko Jego Słowo jest z Niego, dlatego jest Bogiem, gdyż jest Bożej substancji. Świat zaś jest z nicości, dlatego nie jest Bogiem” („Odparcie wszelkich herezji” 10:33).
„Powiedziano dalej: ‘I porodziła Syna – Mężczyznę, który będzie pasł wszystkie narody’ [Ap 12:5]; Mężczyzną jest doskonały Chrystus, Syn Boży, Bóg i Człowiek, zapowiedziany przez proroków” („O Antychryście” 61:1).
„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc i cześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, teraz i na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrz też j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).
„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z Duchem Świętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).
Jezus różny od aniołów i archaniołów
„on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześć jako Bóg, kiedy Kajfasz spełniał swe funkcje kapłańskie; gdy doznaje lekceważenia ze strony Heroda – on, który będzie sądził całą ziemię; gdy zostaje ubiczowany przez Piłata – on, który przyjął nasze słabości; gdy został wyszydzony przez żołnierzy – on, przy którym stoją tysiące i dziesiątki tysięcy zastępów aniołów i archaniołów; gdy przez Żydów zostaje rozpięty na krzyżu – on który rozpiął sklepienie niebieskie; gdy woła do Ojca powierzając mu swego ducha – on, który jest nierozdzielny od Ojca” („Przeciw Noetosowi” 18).
Wszechmogący (Ap 1:8)
„Ten, który jest ponad wszystkim, Bóg błogosławiony, urodził się, a choć stał się człowiekiem, na wieki jest Bogiem. Powiada wszak Jan: Ten, który jest, który był, i który przychodzi, Bóg wszechmogący [Ap 1:8]. Słusznie nazwał Chrystusa wszechmogącym: powtórzył to, co zaświadczy Chrystus. Chrystus bowiem złożył takie świadectwo: Ojciec przekazał mi wszystko i panuje nad wszystkim [Mt 11:27]. Również Paweł poucza, że wszystko zostało przekazane Chrystusowi: (…) Wszystko bowiem jemu jest poddane [1Kor 15:27]” („Przeciw Noetosowi” 6).
„‘(…) Jemu dano władzę, cześć i królestwo, a wszystkie narody, ludy i języki będą Mu służyły. Władza Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie’ [Dn 7:14]. [Prorok] wskazuje tu, że cała władza została przez Ojca oddana Synowi, który został ogłoszony Królem i Sędzią wszystkich istot niebieskich, ziemskich i podziemnych” („O Antychryście” 26:1-2).
Patrz też poniżej „Jedno z Ojcem (J 10:30)”.
Bóg błogosławiony na wieki (Rz 9:5)
„Natomiast słowa Apostoła: Ich przodkowie, z których jest Chrystus według ciała, który jest ponad wszystkim, Bóg błogosławiony na wieki [Rz 9:5], bardzo pięknie i wspaniale wyjawiają tajemnicę prawdy. Ten, który jest ponad wszystkim, jest Bogiem: sam bowiem mówi wyraźnie: ‘Ojciec Mi wszystko przekazał’ [Mt 11:27]. Ten, który jest ponad wszystkim, Bóg błogosławiony, urodził się, a choć stał się człowiekiem, na wieki jest Bogiem” („Przeciw Noetosowi” 6).
Bóg (Tt 2:13)
„abyś z wiarą strzegł tego, co napisano, i mając przed oczyma przyszłość zachował siebie bez zarzutu wobec Boga i ludzi, ‘oczekując spełnienia się błogosławionej nadziei i objawienia się Boga i Zbawiciela naszego’ [Tt 2:13], kiedy to wskrzesi świętych i razem z nimi będzie się radował wielbiąc Ojca. Jemu chwała na wieki, amen” („O Antychryście” 67).
Bóg (J 1:1)
„Jan, który wyznaje, że Słowo to jest Bogiem: Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo [J 1:1]. Jeżeli więc Słowo było u Boga i było Bogiem, to jaki stąd płynie wniosek? Czyż może ktoś stwierdzić, że Jan mówi o dwóch Bogach? Nie mówię o dwóch Bogach, lecz o jednym! Mówię jednak o dwóch osobach i o trzeciej jeszcze – o Bożym planie zbawienia, to znaczy łasce Ducha Świętego. Ojciec jest jeden, ale są dwie osoby, bo istnieje Syn; trzecią zaś osobą jest Duch Święty”(„Przeciw Noetosowi” 14).
Jedno z Ojcem (J 10:30)
„Chrystus nie powiedział: ‘Ja i Ojciec jestem jedno’, lecz: ‘jesteśmy jedno’. Słowo jesteśmy nie odnosi się do jednej osoby; użył tego wyrazu, aby wskazać dwie Osoby i jedną moc”(„Przeciw Noetosowi” 7).
Poddany (1Kor 15:28)
„(…) [1Kor 15:23-28] Jeśli więc wszystko jest mu poddane, z wyjątkiem tego, który mu wszystko poddał, to on panuje nad wszystkim, a nad nim panuje Ojciec; chodzi o to, aby we wszystkim objawił się jeden Ojciec, któremu wszystko jest poddane wraz z Chrystusem, któremu Ojciec poddał wszystko z wyjątkiem samego siebie. To bowiem powiedział Chrystus, tak samo jak w Ewangelii wyznał swego Ojca i Boga. Powiedział: Wstępuję do Ojca mojego i Ojca waszego oraz do Boga mojego i Boga waszego [J 20:17]. Jeśli więc Noetos ośmiela się mówić, że [Chrystus] jest Ojcem, to niechże powie, do jakiego Ojca udaje się Chrystus wedle słów Ewangelii!” („Przeciw Noetosowi” 6).
Z powodu powyższych zdań niektórzy (szczególnie antytrynitarze) uważają Hipolita za zwolennika subordynacjonizmu. Jednak porównując te zdania z innymi jego wypowiedziami o wszechmocy Chrystusa i Trójcy Św. możemy jedynie dostrzec pewne jego nieuporządkowanie czy niedopracowanie nauki o Bogu. Jeśli nikt nie sfałszował tej wypowiedzi Hipolita, to trudno jest ją uzgodnić z innymi jego zdaniami o Chrystusie Bogu, zwłaszcza że nie zachowały się wszystkie jego pisma. Słaby to więc subordynacjonizm Hipolita, skoro uznaje on równocześnie jednego Boga w Trzech osobach (patrz np. poniżej „Przeciw Noetosowi” 14), Bóstwo i wszechmoc Syna oraz cześć dla Niego równą Ojcu. Zapewne więc w tej wypowiedzi Hipolit miał na myśli ludzką naturę Chrystusa, czy poddanie w odniesieniu do Jego ziemskiej działalności. Inaczej trudno to sobie wyobrazić [tak np. później interpretował 1Kor 15:28 św. Augustyn (†430) w „O Trójcy Świętej” 1:8,10]. Porównajmy też powyższą wypowiedź z inną, w której Hipolit nie akcentuje już tak poddania Syna Ojcu:
„‘(…) Jemu dano władzę, cześć i królestwo, a wszystkie narody, ludy i języki będą Mu służyły. Władza Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie’ [Dn 7:14]. [Prorok] wskazuje tu, że cała władza została przez Ojca oddana Synowi, który został ogłoszony Królem i Sędzią wszystkich istot niebieskich, ziemskich i podziemnych” („O Antychryście” 26:1-2).
Na koniec jeszcze jedno świadectwo dotyczące Bóstwa Chrystusa. J. Salij OP o przytoczonym poniżej fragmencie, zachowanym w dziele Euzebiusza (ur. 260), pisze:
„Niektórzy patrologowie, w ślad za Teodoretem z Cyru, z imieniem św. Hipolita wiążą zaginione dziełko pt. Przeciw herezji Artemona. Artemon, podobnie jak dziś świadkowie Jehowy, a przed nim niejaki Teodot, odrzucali prawdę, że Chrystus Pan jest prawdziwym Bogiem. Otóż pasjonująco ciekawy z punktu widzenia naszego tematu jest zachowany do dziś fragment tego dziełka. Wśród patrologów nie ma powszechnej zgody co do tego, czy rzeczywiście autorem tego tekstu jest Hipolit, nie ma jednak wątpliwości, że jest to tekst przednicejski” („Nadzieja poddawana próbom”, rozdz. ‘Odnówmy w sobie prawdę o Trójjedynym Bogu!’).
Oto słowa Euzebiusza o przypisywanym Hipolitowi dziełku:
„Jeden z tych mężów napisał dzieło przeciwko herezji Artemona, którą Paweł z Samostaty usiłował za naszych odświeżyć czasów. Znajduje się tam opowieść, należąca do zajmującej nas obecnie historji. Jest w niej bowiem odparcie co dopiero wspomnianej herezji, która twierdzi, że Zbawiciel był tylko człowiekiem, a która nie tak dawno temu wystąpiła z nowinkami swemi, podczas gdy jej twórcy chcieli ją starożytności otoczyć powagą. Prócz tego znajduje się tam wiele innych dowodów na zbicie owego kłamstwa bluźnierczego, a wreszcie czytamy dosłownie: ‘Otóż twierdzą oni, że wszyscy starzy, a nawet apostołowie, przejęli i nauczali to samo, co oni mówią obecnie, że prawdziwa nauka przechowała się do czasów Wiktora [papież w latach 189-198], trzynastego z rzędu po Piotrze biskupa rzymskiego. Począwszy zaś od Zefiryna [papież w latach 198-217], następcy jego, prawda została sfałszowana. Twierdzenie to mogłoby mieć pozór prawdy, gdyby się przedewszystkiem Księgi boże temu nie sprzeciwiały. Istnieją ponadto pisma niektórych braci, starsze od czasów Wiktorowych, a ułożone w obronie prawdy, tak przeciwko poganom, jak i przeciwko herezjom ówczesnym. Mówią one o Justynie, Miltjadesie, Tacjanie, Klemensie i bardzo wielu innych, a wszędzie o Chrystusie jako Bogu. Któżby nie znał dzieł Ireneusza, Melitona i innych, które głoszą, że Chrystus jest Bogiem i człowiekiem? Ileż to psalmów i pieśni, ułożonych od czasów pierwotnych przez wiernych braci, opiewa Chrystusa jako Słowo Boże i przyznaje mu boskość? Jakżeż więc przypuścić, że ci, którzy żyli przed Wiktorem, tak uczyli, jak oni mówią, jeśli od tylu lat kościelną głoszono naukę? Jak się nie wstydzą, takie o Wiktorze zmyślać kłamstwa, aczkolwiek wiedzą bardzo dobrze, że Wiktor wykluczył z jedności szewca Teodota, wodza i ojca tego odszczepieństwa bezbożnego, który pierwszy twierdził, że Chrystus jest tylko człowiekiem? Przecie jeśli Wiktor tak myślał, jak tego uczą w swem bluźnierstwie, jakżeż mógł wyłączyc Teodota, tej herezji twórcę?’.” („Historia Kościoła” V:28:1-7).
Patrz też poniżej „Trójca Święta”.
Osobowość, Bóstwo i cześć dla Ducha Świętego
Niektórzy skrajni antytrynitarze uważają, że dopiero po Soborze Nicejskim zaczęto w Kościele nauczać o osobowości Ducha Św. Przykładowo Świadkowie Jehowy nawet nie wspominają o Bóstwie Ducha Św., o którym nauczają chrześcijanie, bo przecież sami zaprzeczają Jego osobowości. W swoim słowniku biblijnym uczą:
„Hipolit również nie przypisywał duchowi świętemu żadnej osobowości” (Insight on the Scriptures 1988, tom II, s.1019).
Oto zaś czego uczył Hipolit:
„[Noetos] więc nawet wbrew woli powinien wyznawać Boga Ojca wszechmogącego, powinien wyznawać także Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, który stał się człowiekiem i któremu Ojciec poddał wszystko oprócz samego siebie, powinien wreszcie wyznawać Ducha Świętego i że są to trzy osoby. Jeżeli zaś chce się dowiedzieć, w jaki sposób objawia się jeden Bóg, niechaj wie, że jedna jest moc Boga. Co się więc tyczy Bożego planu zbawienia, Bóg się objawia w trzech osobach” („Przeciw Noetosowi” 8).
„Widzimy zatem wcielone Słowo, przez które poznajemy Ojca, wierzymy Synowi i oddajemy cześć Duchowi Świętemu” („Przeciw Noetosowi” 12).
„Nie mówię o dwóch Bogach, lecz o jednym! Mówię jednak o dwóch osobach i o trzeciej jeszcze – o Bożym planie zbawienia, to znaczy łasce Ducha Świętego. Ojciec jest jeden, ale są dwie osoby, bo istnieje Syn; trzecią zaś osobą jest Duch Święty”(„Przeciw Noetosowi” 14).
„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec. Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele, teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).
„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc i cześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, teraz i na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrz też j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).
„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z Duchem Świętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).
Patrz też poniżej „Trójca Święta”.
Trójca Święta
Antytrynitarze nie wierzą w to, że Hipolit nauczał o Trójcy Św. Świadkowie Jehowy relacjonując naukę Hipolita i innych pisarzy wczesnochrześcijańskich winni są nawet pewnego zafałszowania.
Otóż w samym sercu podrozdziału pt. „Czego nauczali przednicejscy Ojcowie Kościoła” (s.7), w broszurze „Czy wierzyć w Trójcę?”, między wypowiedziami pisarzy chrześcijańskich, zamieścili we fioletowej ramce pogrubiony cytat:
„Nie ma żadnego dowodu, aby którykolwiek spośród świętych pisarzy choćby domyślał się istnienia [Trójcy] w Panu Bogu (The Triune God)”.
Pewnie jest to manipulacja z ich strony, bo na stronie 6 ten sam cytat zastosowano do świętych Starego Testamentu! Czyżby Towarzystwo Strażnica sądziło, że my tego nie zauważymy? A może to nie nas chciało ono przez swą sugestię oszukać, ale swoich wyznawców?
Wymieniając Hipolita wśród innych pisarzy wczesnochrześcijańskich Świadkowie Jehowy piszą też:
„żaden z nich nie twierdzi, iż Ojciec, Syn i duch święty są równi co do wiekuistości, mocy, pozycji i mądrości. To samo można powiedzieć o innych pisarzach z II i III wieku takich jak (…) Hipolit (…) A żaden nawet nie próbuje snuć spekulatywnych rozważań nad tym, czy duch święty jest równy Ojcu i Synowi” (Strażnica Nr 7, 1992 s.29).
Zobaczymy poniżej, że jest jednak inaczej.
Oto nauka Hipolita:
„Nie możemy inaczej pojąć jednego Boga, jeśli nie uwierzymy prawdziwie w Ojca, Syna i Ducha Świętego. (…) Słowo Ojca, które zna jego plan zbawienia i wolę, które wie, że Ojciec właśnie w taki sposób chce być uwielbiany, po zmartwychwstaniu powiedziało uczniom: Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Św. Pouczył tutaj, że kto by pominął jednego z nich, ten nie okazuje prawdziwego uwielbienia Bogu. Bóg bowiem otrzymuje uwielbienie w tej Trójcy. Ojciec wyraził wolę, Syn ją wypełnił, a Duch Święty ją objawił. Wszystkie Pisma o tym mówią” („Przeciw Noetosowi” 14).
„Nie mówię o dwóch Bogach, lecz o jednym! Mówię jednak o dwóch osobach i o trzeciej jeszcze – o Bożym planie zbawienia, to znaczy łasce Ducha Świętego. Ojciec jest jeden, ale są dwie osoby, bo istnieje Syn; trzecią zaś osobą jest Duch Święty. Ojciec rozkazuje, Słowo wypełnia, a Syn się objawia i przez niego ludzie wierzą w Ojca. Ekonomia zgody sprowadza się do jednego Boga: Bóg bowiem jest jeden: Ojciec, który rozkazuje, Syn, który słucha i Duch Święty, który głosi naukę; Ojciec jest ponad wszystkimi, Syn jest przez wszystkich, a Duch Święty we wszystkich [Ef 4:6]” („Przeciw Noetosowi” 14).
„[Noetos] więc nawet wbrew woli powinien wyznawać Boga Ojca wszechmogącego, powinien wyznawać także Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, który stał się człowiekiem i któremu Ojciec poddał wszystko oprócz samego siebie, powinien wreszcie wyznawać Ducha Świętego i że są to trzy osoby. Jeżeli zaś chce się dowiedzieć, w jaki sposób objawia się jeden Bóg, niechaj wie, że jedna jest moc Boga. Co się więc tyczy Bożego planu zbawienia, Bóg się objawia w trzech osobach” („Przeciw Noetosowi” 8).
[pierwsze zdanie tego fragmentu ks. W. Granat oddał następująco: „Konieczną jest więc rzeczą, choćbyś nie chciał, wyznawać Boga Ojca wszechmogącego i Chrystusa Jezusa, Syna Bożego, Boga, który stał się człowiekiem, któremu Ojciec poddał wszystko, prócz siebie i Ducha Świętego i to, że Ci są prawdziwie Trzej” (wg „Bóg Jeden w Trójcy Osób” Lublin 1962, s.345)]
„wierzmy w Boga tak, jak Bóg chce, aby w niego wierzono; uwielbiajmy Syna tak, jak chce, aby go uwielbiano; dary Ducha Świętego przyjmujmy tak, jak chce ich nam udzielać” („Przeciw Noetosowi” 9).
„Widzimy zatem wcielone Słowo, przez które poznajemy Ojca, wierzymy Synowi i oddajemy cześć Duchowi Świętemu” („Przeciw Noetosowi” 12).
„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec. Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele, teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).
„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc i cześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, teraz i na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrz też j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).
„Ja cię namaszczam olejem świętym w Panu, Ojcu wszechmogącym i w Chrystusie Jezusie i Duchu Świętym” („Tradycja Apostolska” 1:5).
„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z Duchem Świętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).
Mt 28:19 i Trójca Święta
„Słowo Ojca, (…) powiedziało uczniom: Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Św. Pouczył tutaj, że kto by pominął jednego z nich, ten nie okazuje prawdziwego uwielbienia Bogu. Bóg bowiem otrzymuje uwielbienie w tej Trójcy” („Przeciw Noetosowi” 14).
Ef 4:6 i Trójca Święta
Patrz powyżej „Przeciw Noetosowi” 14.
Jak z powyższego widać Hipolit zdecydowanie naucza o Trójcy Św. i ani przemilczenia antytrynitarzy, ani ich pokrętne komentarze, nie są w stanie zmienić naszego zapatrywania na jego nauki.
Uwagi:
Wszystkie podkreślenia tekstu pochodzą od autora artykułu.
Cytaty z pism starochrześcijańskich według:
„Antologia Literatury Patrystycznej” tłum. M. Michalski, Warszawa 1975;
„Trójca Święta. Tertulian, Przeciw Prakseaszowi. Hipolit, Przeciw Noetosowi” tłum. E. Buszewicz i S. Kalinkowski, Kraków 1997;
„Demonologia w nauce Ojców Kościoła. Hipolit, O Antychryście” tłum. S. Kalinkowski, Kraków 2000;
„Pierwsi Apologeci Greccy” tłum. ks. L. Misiarczyk, Kraków 2004;
„Nadzieja poddawana próbom” J. Salij OP, Poznań 1995;
„Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Euzebiusz z Cezarei” tłum. Ks. A. Lisiecki, Poznań 1924;
Włodzimierz Bednarski
